O‘zbeкiston respubliкasi

MAVZU YUZASIDAN SAVOL VA TOPSHIRIQLAR 
1.
Ot UGMsi haqida gapiring. 
2.
Otning derivatsiyasi haqida gapiring. 
3.
Otning tasniflovchi kategoriya qaysi? 
4.
Otda sintaktik kategoriyalar voqelanishini bayon qiling. 
5.
Bog‗lama qanday xususiyatlarga ega? 
6.
Atoqli otlarga xos qaysi xususiyatlar turdosh otlarda aynan 
takrorlanadi? 
7.
Odam, tabiat, hayvon, shirinlik 
kabi umumiy nomlar aniq otmi? 

---

249 
SIFAT 
 
Tayanch tushunchalar 
sifat, asliy sifat, nisbiy sifat, umumiy grammatik ma‟no, oraliq 
grammatik ma‟no, xususiy grammatik ma‟no, ravish, munosabat, 
lug„aviy-ma‟noviy guruh, lug„aviy shakl, daraja, derivatsiya, 
transpozitsiya, konversiya, relyatsiya 
 
56-
 
§. Sifat va uning UGMsi 
 
Asosan predmetning, qisman harakatning belgisini bildiruvchi 
mustaqil so‗z sifat deyiladi: 
qizil 
qalam, 
oq 
kabutar, 
yaxshi 
gapirmoq
. 
Boshqa so‗z turkumi ham belgi ifodalaydi. Ammo sifat barqaror 
va turg‗un belgi ifodalashi jihatidan ulardan ajralib turadi. Masalan, 
Gul qizil 
deganda turg‗un (statik) belgi, 
Gul qizardi 
deganda esa 
o‗zgaruvchi (dinamik) belgi namoyon bo‗lgan. Sifat anglatadigan 
belgi boshqa turkum anglatadigan belgidan xususiyati 
bilan 
farqlanadi. Masalan, 
qizg„ish – qizil – qip-qizil. 
Boshqa turkum 
anglatuvchi belgida esa bunday xususiyat yo‗q. Sifat gapda asosan 
sifatlovchi aniqlovchi, qisman kesim, hol vazifasida keladi. 
Shu asosda sifatning UGMsini «asosan predmetning, qisman 
harakatning belgisini bildirib, gapda asosan sifatlovchi aniqlovchi, 
ba‘zan kesim, ayrim hollarda hol vazifasida kelish» ko‗rinishida 
tiklash mumkin. 
Belgi tushunchasi o‗z ichiga rang-tus, hajm-shakl, xarakter, vazn, 
maza kabini qamrab oladi. Belgining xususiyatiga ko‗ra sifat ikkiga 
bo‗linadi: 
asliy sifatlar 
va 
nisbiy sifat
. 
Asliy 
sifat 
predmetning 
turg‗un, nisbatlanmaydigan va 
darajalanadigan belgisini ifodalaydi: 
qizil, sariq, katta, ko„p, oz
. 
Nisbiy sifatlar belgini qandaydir bir predmet, belgi, miqdor, o‗rin 
va harakatga nisbatan ifodalaydi: