O‘zbeкiston respubliкasi

ko
„
rganda 
ko„rishguncha. 
Ravishdosh shakllarining tavsiflangan alohida ma‘nolari uning 
UGMsi tarkibidagi yondosh ma‘no hisoblanadi. 
Sifatdosh 
shakllari 
va 
uning 
turlari. 
O‗zgalovchi 
kategoriyasining tarkibiy qismi bo‗lgan sifatdosh nutqda fe‘llarni 
otlarga (ba‘zan fe‘llarga) bog‗lash vazifasini o‗tashga ixtisoslashgan. 

---

217 
Bu vazifa – barcha sifatdosh shakllari uchun mutlaq substansial 
mohiyat. 
Sifatdoshlar tabiatan «fe‘lni fe‘lga bog‗lash» belgili noto‗liq 
ziddiyatning majhul, noaniq uzvi. Bu ziddiyatda ravishdosh kuchli 
a‘zo hisoblanadi. Sifatdosh, asosan, fe‘lni otga, qisman fe‘lga 
(masalan, 
mast qiladigan 
kulishi, dilni 
vayron qiladigan 
yig„lashi 
kabi) bog‗lash vazifasini bajaradi. Shuningdek, bu shakl ba‘zan 
analitik, perifrastik shakllar tarkibida ham fe‘lni fe‘lga bog‗lashi 
mumkin. 
Sifatdoshlarning sintaktik imkoniyati asosida uning ma‘noviy 
xususiyati yotadi. Bu ma‘noviy xususiyat – fe‘l anglatgan harakat yoki 
harakat 
natijasini 
narsa/predmetning 
belgisi 
sifatida 
nutqda 
voqelantirish. Shuning uchun tilshunoslar sifatdoshni sifat va fe‘l 
oralig‗ida turgan so‗z sifatida baholashadi. Mana shu jihati bilan ular 
ravishdoshdan tubdan farq qiladi. Ravishdoshlar o‗zgalashish 
jarayonida fe‘lning lug‗aviy ma‘nosini o‗zgartirmay, unga faqat 
tobelovchi sintaktik vazifa yuklasa, sifatdoshlar fe‘ldagi dinamik 
belgini 
barqarorlashtirib, 
uning 
lug‗aviy ma‘nosini ko‗proq 
modifikatsiya qiladi. 
Manbalarda sifatdoshning quyidagi shakllari ajratiladi: 
-gan; 
-(a)r; 
-(u)vchi; 
-mish; 
-ajak; 
-asi/-gusi. 
-(a)r 
shakli mavjud darslik va adabiyotlarda umumzamon, 
doimiylik ma‘nosini ifodalovchi (