O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi samarqand davlat universiteti Pedagogika fakultеti Boshlang`ich ta'lim metodikasi kafеdrasi

Boshlang`ich sinflarda matematika o`qitish metodikasini predmeti

R E J A
1-§. Boshlang`ich sinflarda matematika o`qitish metodikasi predmeti.
2-§. Matematika o`qitish metodikasining boshqa fanlar bilan aloqasi. (matematika, umumiy metodika, pedagogika, pedagogik - psixologiya va yosh psixologiyasi, ona tili…)
3-§. Metodika fanida foydalaniladigan tadqiqot metodlari. (kuzatish, ekspriment, o`quvchilarning ishlari va hujjatlarini o`rganish, suhbat anketalashtirish).


Foydalangan adabiyotlar [1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 11]


Asosiy tayanch tushunchalar
Metodika; o`qitish predmeti; O`qitish metodlarining boshqa fanlar bilan bog`lanishlari; Metodika fanida foydalaniladigan ilmiy – tadqiqot metodlari;
Kuzatish, ekspriment, maktab hujjatlarini va o`quvchilar ishlarini o`rganish, suhbat va anketa o`tkazish.


1- § Boshlang`ich matematika o`qitish metodikasi predmeti.

Umuman ”Metodika” so’zi grekchadan olingan bo’lib, ”yo’l” ma’nosini bildiradi. Boshlang’ich sinflarda matematika o`qitish metodikasi, universitetlarning boshlang’ich ta’lim yo’nalishining 2 va 3 kurslarida 80 soat ma’ruza, 160 soat amaliy, 64 soat seminar mashg’ulotlarini o’tkazish rejalashtirilgan.

Bashlang’ich sinflarda matematika o’qituvchisi o’z fanini fan sifatida bilishga majbur. O’qituvchi bilimining sifati, uning o’quvchilari bilimining sifatli bo’lishiga albatta ta’siri bo’ladi. Lekin buning o’zi yetarli emas. Chunki o’qituvchi fanni bilishi bilan, bu bilimlarni o’quvchilarga yetkazib berolmasligi mumkin. Shuning uchun o’qituvchi matematikani bilish bilan birga, o’qitish vositalarini, o’qitish usullarini, o’qitishning yangi texnologiyalarini ham bilishi kerakki, o’quvchilar matematikaga qiziqishlari rivojlansin, matematik bilimlarni mustahkam o’zlashtirishsinlar va bu bilimlarni amaliyotga va bilimning boshqa sohalariga tadbiq eta olsinlar. Bu matematika o’qitishning vositalarini,usullarini o’rganish matematika o’qitish metodikasining maqsad va vazifalaridan iboratdir. Ma’lumki har bir fan fan bo’lishi uchun uning maqsadi va vazifalari, shu fandan foydalanuvchilari va darsligi bo’lsagina fan hisoblanadi. Bundan ko’rinadiki boshlang’ich sinflarda matematika o’qitishning mundarijasi quyidagicha bo’ladi.
Matematika o`qitish metodikasini o’rganishga iod quyidagi savollarga javob berish kerak:

• 
  Nega o’qitish kerak? Bunda boshlang’ich sinflarda Matematika o`qitishning maqsad va vazifalari yotadi. Ya’ni boshlang’ich sinf matematika fanida o’rganiladigan tushunchalar sistemasi, ham o’rganish usullari maqsad qilib qo’yilgan.
  
• 
  Nimani o’qitish kerak? bunda dasturda talab etilgan tushinchalarni tanlash va bu tushunchalarni asosli va tizimli ravishda ravon til bilan asoslab olish kerak. bu qanday vosita va usullardan foydalanishga asos bo’lsin.
  
• 
  Qanday o’qitish kerak? bunda asoslab olingan materiallarning o’ziga xosligiga ko’ra o’qitish vositalari, usullaridan foydalanib o`qitish metodikasi ishlab chiqiladi.
  
• 
  O’qitishni qanday tashkil qilish kerak? Bunda yuqorida aytilgan savollarga ketma – ket javoblar berilsa, o’qitishning bir butun doirasi hosil bo’ladi. Bunga matematika o`qitish metodikasining mundarijasi deyiladi.
  

Ma’lumki matematika o`qitish metodikasining mundarijasi kesimida ishchi o’quv dasturlari, ma’ruzalar majmuasi tuzish maqsadga muvofiq bo’ladi.
Boshlang`ich sinf o`quvchilariga matematikani muvaffaqiyat bilan o`qitish uchun mehnat faoliyatini boshlovchi o`qituvchi matematika o`qitishning ishlab chiqilgan tizimini, ya'ni boshlang`ich sinflarda matematika o`qitish metodikasini egallagan bo`lishi va shu asosda mustaqil ravishda ijodiy ishga kirishishi kerak.
Shunday qilib, o`qitishning maqsad va vazifalari, maqsad yo’nalishida materiallarni tanlash, asosli va tizimli ravishda asoslash, tanlangan materiallarga moslab o’qitish vositalarini, o’qitish usullarini aniqlash, o’qitishni zamon talablari darajasida tashkil qilish va o’tkazish metodik tizimning asosiy komponentalaridir.

1. 
   M. Pishkalo bu tizimni o`ziga xos quyidagicha grafik bilan tasvirlaydi.
   

Bu sxemada boshlang’ich sinflarda matematika o`qitish metodikasining mazmuni va tuzilishi ochib berilgan. Shuningdek, o’quvchilarning o’qish faolyatini qanday tashkil etish masalalari ham yoritilgan.

Ma’lumki matematika o`qitish metodikasi fani ham barcha fanlar qatori tarbiyaviy xarakterga ega. Bu haqda M.A.Bantova shunday diydi. ”metodikaning vazifasi o’qituvchini matematika o’qitishning shunday usul va vositalari bilan qurollantirishidan iboratki, bu usullar va vositalar yangi insonni, yangi jamiyat kishisini tarbiyalashga, o’quvchilarning aqliy rivojlanishiga imkon bersin, o’quvchilarning matematikaga qiziqishlarini rag’batlantirsin,”!