O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti t. R. Yuldashev, J. T. Nurmatov

4.18-rasm. Gidromuftalar. 

1-turbina g‗ildiragi; 2-shpilka; 3-nasos g‗ildiragi; 4-shkiv; 5-podshipnik; 

6-qopqoq; 7-gilza; 8-val; 9,10-zichlagich; 11,13-tiqinlar; 12-qistirma. 

 

Gidromuftani  qismlarga  ajratish  uchun  suyuqlik  chiqib  ketadigan  tiqinlar 

ochib  tashlanadi  va  ishchi  suyuqlik  tо‗kib  tashlanadi.  Undan  sо‗ng,  shkiv 

shpilkalaridagi  gaykalar  bо‗shatiladi  va  muftaning  ergashuvchi  qismi  bо‗lgan 

turbinali g‗ildirakni ajratib olinadi. Shkivni nasos g‗ildiragi bilan birgalikda elektr 

yuritkich rotori validan yechib olinadi. Sо‗ngra yemirilishga kо‗proq moyil bо‗lgan 

podshipniklar va zichlagich qurilmalar qismlarga ajratiladi. 

---

 

154 

Gidromuftani  yig‗ish  teskari  tartibda  amalga  oshiriladi,  bunda  alohida 

detallar  orasidagi  zarur  bо‗lgan  tirqishlarni  saqlanib  qolishga  ahamiyat  beriladi. 

Masalan,  nasosli  va  turbinali  g‗ildiraklar  toresli  yuzalari  orasida  tirqish  3  mm  ni 

tashkil  qilishi  kerak,  bunga  tegishli  qalinlikdagi  qistirmalarni  tanlash  orqali 

erishiladi. 

Gidromuftalarni  ishchi  muhit  oqib  chiqib  ketgan  takdirda  ta‘mirlanadi,  bu 

suyuqlik  moy  qaytargich  (maslootboynik)  xalqasining  yemirilishi  natijasida, 

kо‗pincha  manjetli  zichlagich  qismini  yemirilishi  natijasida  yuzaga  keladi. 

Yemirilgan moy xalqasi va manjet yangisiga almashtiriladi. 

Ba‘zan  zarurat  tug‗ilgan  hollarda  zichlagich  uchastkasidagi  nasosli  xalqa 

gupchagi  bо‗yinchasini  yuvib  tashlanadi.  Yig‗ilgan  shkiv  elektr  yuritkich  rotori 

qо‗zg‗almas  bо‗lganda  oson  burilishi  kerak.  Yig‗ilgan  gidromuftaga  shkiv 

toresidagi ochiq kanallarining biri orqali ishchi suyuqlik tо‗ldiriladi, suyuqlik 90% 

gacha  tо‗ldirilgandan  sо‗ng,  tiqin  yordamida  berkitiladi.  Ikkinchi  kanal 

tо‗ldirilganligini nazorat qilish, shuningdek havo chiqishi uchun xizmat qiladi. 

Montaj qilib bо‗lingan shkiv bloki gidromuftani chegaralib yopib qо‗yiladi. 

Baraban  qobig‗ining  va  rotorning  boshqa  detallari  ishdan  chiqqanligi  va 

ularda  darzlar  paydo  bо‗lganligi  muvozanatlashuvning  buzilishga  olib  keladi,  bu 

holatni  yuzaga  kelganligini  kо‗z  bilan  kо‗rib  bо‗ladigan  vibrasiyadan  sezish 

mumkin.  Vibrasiyaga  uchragan  sentrifugani  tо‗xtatiladi  va  vibrasiyaning  sababi 

aniqlanib, u bartaraf qilinmagunga qadar ishga tushirilmaydi. 

Kо‗pincha  tormoz  barabani  yemiriladi,  u  barabanda  о‗rnatilgan  va  tormoz 

lentasiga ilashgan bо‗ladi, uning yuzasi dastgohda yо‗niladi. Har bir ta‘mirlashdan 

sо‗ng rotor statik va dinamik muvozanatlashga beriladi. 

Tormoz  sistemasini  rostlash.  Sentrifugalar  rotorini  jadal  ravishda  tо‗xtatish 

uchun tormozli moslamalar bilan jihozlangandir. Sentrifugani tо‗g‗rilash sistemasi 

blokirovka qurilmasiga egadir. 

 

Tormoz va yuritgichni bir vaqtning о‗zida ishga tushirish, kuyish oldini olish 

imkonini beradi. Yig‗ish ishlarini olib borishda tormoz о‗chirilganda lenta tormoz 

---

 

155 

tuginiga tegmasligini ta‘minlash zarur; buni tekshirish uchun rotor qо‗lda aylantirib 

tekshiriladi.  

Tormoz  lentalari  yemiriladi,  shuning  uchun  ularni  tez-tez  almashtirib  turish 

kerak.  Yangi  lentalar  о‗rnatib  bо‗lingandan  sо‗ng,  taranglovchi  prujinalari 

rostlanadi va buning natijasida rotor tormozining zarur tezligiga erishiladi.  Stanina 

va  qobiqdagi  tormoz  mahkamligi,  puxtaligi,  shuningdek  tormoz  prujinalarni 

muntazam ravishda tekshirish zarur; aniqlangan nuqsonlar bartaraf qilinishi kerak.