O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

QALQOVICHLI SATH O'LCHAGICHLAR 
Qalqovichli sath o'lchagichlar turli xil suyuqliklar sathini o'lchashda keng 
qo'llaniladi. Qalqovichli sath o'lchagichlar o'z navbatida ikki turga bo'linadi: 
- qalqovichi doimiy qalqib turuvchi sath o'lchagich; 
- qalqovichi doimiy cho'kib turuvchi sath o'lchagich.
Birinchi turdagi sath o'lchagichlarda (4.1- rasm) yumshoq trosning bir tomoniga 
qalqovich 1
, 
ikkinchi tomoniga esa uni tortib turish uchun yuk osilgan. Yukning yon 
tomoniga ko'rsatgich 4
 
o'rnatilgan bo'lib, sathning o'zgarishiga qarab reykali shkala 
bo'ylab harakatlanadi. Trosning harakati esa 
3 
roliklar yordamida boshqariladi. 
4.1-rasm
. 
Qalqovichli sath o'lchagichning sxemasi 
Ikkinchi turdagi sath o'lchagichning sxemasi 4.2- rasmda keltirilgan bo'lib, u 
sath o'zgarishini masofaga uzatishi bilan oldingilaridan farq qiladi. Qalqovich 
vazifasini esa silindr shaklidagi metall trubka bajaradi. Qalqovichi doimiy cho'kib 

---

98 
turuvchi sath o'lchagichning ishlashi metall trubkaning suyuqlikka cho'kish 
chuqurligiga qarab uning og'irligining o'zgarishiga asoslangan. 
Sathi o'lchanayotgan suyuqlik solingan idish 1
 
ga richag mexanizmi 
4 
orqali 
o'tgan yumshoq tros 3 ga metall trubka 
2 
osilgan. Idishda suyuqlikning sathi 
o'zgarsa, metall trubkaning trosga beradigan og'irlik kuchi o'zgarib, richag 
mexanizmi yordamida sterjenli torsion trubka 5 ni burilishga olib keladi. Torsion 
trubkaning burilish burchagi suyuqlik sathining o'zgarishiga proporsionaldir. Sterjen 
uchiga o'rnatilgan to'siq asbob ishlashi uchun beriladigan siqilgan havo yo'lini 
berkitadi (suyuqlik sathi ko'paygan holatda). Pnevmatik qurilma 7 dan beriladigan 
siqilgan havo bir paytning o'zida shkalasi o'lchov birliklarida darajalangan o'lchov 
asbobi 8 ga uzatiladi. 
4.2- rasm.
 
Qalqovichi doimiy cho'kib turuvchi sath o'lchagichning sxemasi