O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. A. Omonov, T. M. Qoraliev

19.5. Xalqaro hisob – kitoblarning shakllari

va valyuta riski
Mamlakatlar o‘rtasida tovarlar va xizmatlar bo‘yicha oldi – sotdi operatsiyalarni amalga oshirishda xalqaro hisob – kitoblarning quyidagi shakllari qo‘llaniladi:

xujjatli akkreditiv;

inkasso;

bank o‘tkazmalari;

veksel va cheklar bilan hisob – kitoblar shular jumlasidandir.

Xalqaro hisob – kitoblarni amalga oshirishda quyidagi holatlarga alohida e’tibor qaratiladi.

1.Xalqaro hisob – kitoblarda eksporter va importerga xizmat ko‘rsatadigan banklar moliyaviy vositachi sifatida maydonga chiqadi.

2.Xalqaro hisob – kitoblar mahalliy va xalqaro qonunchilik hujjatlari bilan tartibga solinadi.

3.Xalqaro hisob – kitoblar turli valyutalarda amalga oshiriladi. Asosan, dunyoda to‘lov vositasi sifatida tan olingan mamlakatlarning milliy valyutalarida (AQSh dollari, yevro, iena, yuan).

4.Bitta xalqaro kontrakt doirasida bir necha hisob – kitob shakllari qo‘llanilishi mumkin.

Eksporter va importerlar o‘rtasida tovarlar va xizmatlar bo‘yicha to‘lovlarni amalga oshirishda hisob – kitob shakllarini tanlash muhim masalalardan biri hisoblanadi va bunga qator omillar ta’sir qiladi. Xususan:

tovar va xizmatlar turi;

kontrgentlarni to‘lovga layoqatliligi va mavqeyi. Ayrim rivojlanayotgan mamlakatlar importerlarining to‘lov qobiliyati zaif bo‘lganligi bois, ular o‘rtasida xalqaro hisob – kitoblarning akkreditiv shakli ko‘proq qo‘llaniladi. Akkreditiv hisob – kitob shaklida eksporterga to‘lov kafolatlanadi.

jahon bozorida sotiladigan tovarlarga bo‘lgan talab va taklif darajasi;

boshqa omillar.