O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim

O’zbekiston va YI o’rtasidagi o’zaro savdo aylanmasining o’zgarish

tahlili

O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikni qo‘lga kiritgan dastlabki yillardan boshlab dunyo mamlakatlari bilan tashqi savdo aloqalarini kengaytirishga katta ahamiyat berib kelmoqda.

Mustaqillik yillarida O‗zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalarini erkinlashtirish borasida chuqur islohotlar amalga oshirilishi natijasida tashqi savdoning geografik va tovar tarkibida jiddiy ijobiy o‗zgarishlar yuz berdi. O‗zbekiston bugungi kunda 45 dan ortiq mamlakatlar bilan ikki tomonlama savdo aloqalariga ega. Mamlakat tashqi savdo aylanmasi 1990-yildagi 0,8 mlrd dollardan 2013-yilda 28,9 mlrd dollar hajmiga yetdi, ya‘ni 36,1 martaga oshdi. Ayni vaqtda tovarlar va xizmatlar eksporti 24,3 martaga, import 38,3 martaga ortib, tashqi savdo balansida 0,07 mlrd dollarlik saldodan 1,3 mlrd dollarlik ijobiy saldoga erishildi³⁴.





³⁴ O‘zbekiston Respublikasi davlat statistika qo‘mitasi ma‘lumotlari asosida.

2.2.1.-rasm. O‘zbekiston tashqi savdo aylanmasi hajmining o‘sishi, (mlrd. AQSH dollari)

Manba: http://www.mfer.uz O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiya va savdo vazirligi


―So‗nggi yillarda eksport tarkibida raqobatdosh tayyor mahsulotlar ulushi barqaror sur‘atlar bilan o‗sib borayotgani yaqqol ko‗zga tashlanmoqda. 2013-yilda umumiy eksport hajmining 72 foizdan ortig‗i tayyor tovarlar hissasiga to‗g‗ri kelgani iqtisodiyotimiz tarkibini diversifikatsiya qilinayotganining yaqqol dalolatidir. Mahsulot eksport qiladigan korxonalarni qo‗llab-quvvatlashga oid chora-tadbirlarning amalga oshirilgani eksport faoliyatiga 450 dan ziyod yangi korxonani jalb etish imkonini berdi. Bu borada Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki huzurida barcha hududlarda o‗z filiallariga ega bo‗lgan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari eksport faoliyatini qo‗llab-quvvatlash jamg‗armasining tashkil etilgani muhim ahamiyat kasb etmoqda. Ushbu jamg‗armaning asosiy vazifasi mamlakatimizda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarni eksport qilishda zarur huquqiy, moliyaviy va tashkiliy yordam ko‗rsatishdan iborat. Jamg‗armaning o‗tgan qisqa davrdagi faoliyati davomida 153 ta tadbirkorlik subyektiga umumiy qiymati 56 million dollardan ziyod bo‗lgan eksport shartnomalarini tuzishda yordam ko‗rsatildi‖³⁵.





³⁵ Karimov I.A. 2014-yil yuqori o‗sish sur‘atlari bilan rivojlanish, barcha mavjud imkoniyatlarni safarbar
etish, o‗zini oqlagan islohotlar strategiyasini izchil davom ettirish yili bo‗ladi. –T.: O‗zbekiston, 2014. 7-8-b.
Tashqi savdo tarkibida chuqur ijobiy o‗zgarishlar ro‗y bermoqda. Jumladan, keyingi yillar mobaynida eksport tarkibida raqobatdosh tayyor mahsulotlar salmog‗ining barqaror o‗sish tendensiyasi va xomashyo yetkazib beruvchi tarmoqlar mahsulotlari ulushining kamayib borayotgani yaqqol kuzatilmoqda. O‗zbekiston mustaqillikkacha bo‗lgan davrdagi chetga xomashyo chiqaradigan va tayyor mahsulotlar, asosan, iste‘mol tovarlarini olib kiradigan mamlakatdan qo‗shilgan qiymati yuqori bo‗lgan tayyor mahsulotlarni eksport qiladigan mamlakatga va ko‗proq ishlab chiqarishni texnik, texnologik modernizatsiya qilish uchun mo‗ljallangan yuqori texnologiyalar asosidagi uskunalarni import qiladigan mamlakatga aylanib bormoqda.