O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus та ’LI

Radioaktiv nurlarning asosiy manbalari 
3.2-jadval 
Radioaktiv nur 
manbalari 
Ta’sir etish 
joyi 
Miqdori, (m.b.er/yil) 
Minimal Maksima
l 
O‘rtacha 
Atrof-muhitdagi 
nurlanishlar 
Butun tana 
30 
100 va 
undan 
ortiq 
50 
Kosmik nurlar 
Butun tana 
Yutilgan 
radionuklidlar 
Butun tana 
20 
200 
30 
Kaliy-40 izotopi Miya suyagi 
5 
15 
8 
Meditsina: Muskul 
15 25 8 
-diagnostika Barcha 
tanaga 
20 100 
40 
-terapiya 3 
10 
5 
-yadro 
meditsinasi 
2 10
-radioaktiv 
moddalar 
5 30 
5 
-reaktorlar va 
turli texnikalar 
(nur taratuvchi 
siferblatlar, tele-
vizorlar va b.) 
0,01 5 6 
Elektr maydonining kuchlanishini nazorat qilish PZ-1 
asbobi yor-damida amalga oshiriladi. Elektr maydonlaridan 
himoya qilish uchun turli xil ekranlashtiruvchi qurilmalar va 
maxsus kiyimlar ishlatiladi. Bunday qurilmalar albatta, yerga 
ulangan bo‘lishi va ularning yerga ulash qarshiligi 100 
От
.dan 
katta bo‘lmasligi talab etiladi. 
Yuqori chastotali (UVCH) qurilmalarda ishlovchilar 
har yili bir marta, o‘t
а
yuqori chastotali (SVCH) 
qurilmalarda ishlovchilar har 6 oyda bir marta majburiy 
tibbiy ko‘rikdan o‘tkaziladi. Bundan tashqari SVCH 
qurilmalarida ishlovchilarga bir yilda ikki oy dam beriladi.

---

109
IV 
В
O‘LI
М
. 
ХА
VFSIZLIK TEXNIKASI ASOSLARI 
 
4.1. Xavfsizlik texnikasi to‘g‘risida umumiy
ma’lumotlar 
 
Mehnat muhofazasining asosiy vazifalaridan biri, 
ishchilarga xavfsiz ish sharoitini yaratib berishdan iboratdir. 
Xavfsiz ish sharoiti, 
у
a’ni mehnat xavfsizligi – bu ishlab 
chiqarish sharoitida ishchilarga barcha xavfli va zararli 
omillar ta’siri bartaraf etilgan mehnat sharoiti holatidir.
Ishlab chiqarishdagi jarohatlanishlar ishlab chiqarish 
sharoitida ko‘pgina fizik va kimyoviy omillar ta’sirida yuz 
beradi. Bunday xavfli omillarni yuzaga kelishi texnologik 
jarayonning xususiyatiga, ish jihozlarining konstruksiyasiga, 
mehnatni tashkillashtirish darajasiga 
va 
shu kabi bir qancha 
omillarga bog‘liq bo‘ladi. 
Xavfli omillar yuzaga kelish 
xususiyatiga bog‘liq holda aniq 
va 
yashirin bo‘lishi mumkin. 
Aniq xavf ko‘zga ko‘rinarli tashqi belgilari bilan 
tavsiflanadi. Masalan, mashinaning harakatlanuvchi qismi, 
ko‘tarilgan yuk va b. Yashirin xavf mashina, mexanizmlar 
va ish jihozlarida yashirin nuqsonlar, nosozliklar bo‘lishi 
bilan xususiyatlanib, ma’lum bir sharoitda xavfli holatga, 
halokatga olib keladi. Yashirin xavflarga ish joyining 
tartibsizligi, iflosligi, xavfsizlik talablariga javob bermasligi, 
ish jihozlari va moslamalardan noo‘rin, 
у
a’ni boshqa 
maqsadlarda foydalanish, uzilgan elektr simlari, ishchining 
xato va noto‘g‘ri harakati kabilar ham kiradi.
Ishlab chiqarishda jarohatlanishlarning oldini olish – 
bu murakkab muammo hisoblanib, birinchi navbatda 
mashina va mexanizmlarni loyihalash bosqichida xavfsizlik 
talablariga katta e’tibor berishni talab etadi.