O‘zbek tilini sohada qo‘llanilishi” fanidan O‘quv-uslubiy majmua toshkent – 2020

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA

MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI



TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI

“O‘ZBEK VA XORIJIY TILLAR” KAFEDRASI

N.HUSANOV., S.SHERMUXAMEDOVA.

“O‘ZBEK TILINI SOHADA QO‘LLANILISHI” fanidan

O‘QUV-USLUBIY MAJMUA




TOSHKENT – 2020

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA

MAXSUSTA’LIM VAZIRLIGI



TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI

“O‘ZBEK VA XORIJIY TILLAR” KAFEDRASI

N.HUSANOV., S.SHERMUXAMEDOVA, N.DILMURODOVA

“O‘ZBEK TILINING SOHADA QO‘LLANILISHI” fanidan

O‘QUV-USLUBIY MAJMUA

Bilim sohasi:	200000	–	Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq
Ta’lim sohasi:	230000	–	Iqtisod
Ta’lim yo‘nalishlari:	5230600	–	Moliya va moliyaviy texnologiyalar
	5230700	–	Bank ishi va auditi
	5230800	–	Soliqlar va soliqqa tortish
	5230900	–	Buxgalteriya hisobi va audit(tarmoqlar bo‘yicha)
	5231200	–	Sug‘urta ishi
	5231300	–	Byudjet nazorati va g‘aznachiligi
	5231500	–	Baholash ishi
	5232700	–	Investitsion loyihalarga xizmat ko‘rsatish va moliyalashtirish
	5232800	–	Elektron tijorat
	5230100	–	Iqtisodiyot (tarmoqlar va sohalar bo‘yicha)
	5230200	–	Menejment (tarmoqlar va sohalar bo‘yicha)
	5232400	–	Iqtisodiy xavfsizlik
	5234400	–	Xalqaro valyuta-kredit munosabatlari ijrosi
	5231800	–	Biznes-tahlil
	5231700	–	Birja ishi

Тоshkent-2020

Husanov N., Shermuxamedova. “O‘zbek tilini sohada qo‘llanilishi” fanidan o‘quv-uslubiy majmua. – T.: TMI, 2020. 445 b.
Ushbu o‘quv-uslubiy majmua Toshkent moliya instituti Kengashining

2020-yil «___» _____________dagi ___-sonli qarori bilan tasdiqlangan. “O‘zbek tilining sohada qo‘llanishi” fanining o‘quv dasturi asosida ishlab chiqilgan.

Tuzuvchilar:

Husanov N.	– “O‘zbek va xorijiy tillar” kafedrasi mudiri, f.f.d., prof.
Xujaqulova R.	–“O‘zbek va xorijiy tillar” kafedrasi katta o‘qituvchisi
Dilmurodova N.	O‘zbek va xorijiy tillar” kafedrasi katta o‘qituvchisi

Taqrizchilar:

Qurbonova Y.	–TIQXMMI, “Tillar” kafedrasi dotsenti, f.f.n.;
Saparov A.	–TMI “O‘zbek va xorijiy tillar” kafedrasi dotsenti, f.f.n.

Fanning o‘quv-uslubiy majmuasikafedraning 2020-yil «___»_____________­­­­­­­­dagi ___sonli yig‘ilishi muhokamasidan o‘tkazilgan va Bank ishi fakultet Kengashida ko‘rib chiqish uchun tavsiya etilgan.

Kafedra mudiri N.Husanov

Fanning o‘quv-uslubiy majmuasi Bank ishifakultetining Kengashi muhokamasidan o‘tkazilgan va institut o‘quv-uslubiy kengashida ko‘rib chiqish uchun tavsiya etilgan (2020-yil«___»_____________­­­­­­­­dagi ___ sonliqaror).

Bank ishi fakulteti dekani U.Ortiqov

O‘quv-uslubiy bo‘lim

boshlig‘i I.Choriyev

Kengash raisi A.Tuychiyev

Fanning o‘quv-uslubiy majmuasi institut o‘quv-uslubiy Kengashining 2020-yil «___»_________dagi ___-sonli yig‘ilishida ko‘rib chiqilgan va tasdiqlash uchun tavsiya qilingan.

Fanning o‘quv-uslubiy majmuasi institut Kengashining 2020-yil «___»_________dagi ___-sonli majlisi bayoni bilan ma’qullangan.

MUNDARIJA

Kirish	5
O‘quvmateriallari
AMALIY MASHG‘ULOT MAVZULARI	6
1-mavzu.“O‘zbek tilining sohada qo‘llanishi” fanining mazmuni va vazifalari.	6
2-mavzu. Biznesmuloqotvanutqiyfaoliyat	27
3-mavzu.Oʻgʻzakimuloqot	57
4-mavzu. Yozma muloqot	76
5-mavzu. Biznesda muhokama	97
6-mavzu. Muloqot texnikasi	113
7-mavzu. Jamoaoʻrtasidagimuloqot	128
8-mavzu.Etiket va uning xususiyatlari	146
9-mavzu. Mutaxassislikka oid so‘z va terminlarning imlosi	165
10-mavzu. Iqtisodiy terminlarning yasalishi	178
11-mavzu. Matnyaratishningoʻzigaxosxususiyatlari	189
12-mavzu. Matntahlilivatahriri	200
13-mavzu. Iqtisodiy hujjatlarni yaratish va yozish	212
14-mavzu. Iqtisodiy matnlar yaratish	234
15-mavzu. Esse va taqriz yozish.Maqola va prez-reliz yozish	249
ADABIYOTLAR ROʻYXATI	270
MUSTAQIL TA’LIM MASHGʻULOTLARI	272
Talaba portfoliosini yaratish boʻyisha tavsiyalar
GLOSSARIY	303
ILOVALAR	319
Fan dasturi	319
Baholash mezonlari	328
Tarqatma materiallar	330
Testlar	394
Nazorat savollari	414

KIRISH
Oʻzbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach oʻtgan davr mobaynida respublikamizda ma’naviy-ma’rifiy, ijtimoiy, huquqiy va iqtisodiy sohalarda qator islohotlar oʻtkazildi. “Ta’lim toʻgʻrisida”gi Qonun va “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi”ning qabul qilinishi ta’lim tizimida jiddiy islohotlarning boshlanishiga asos boʻldi. Toshkent moliya institutida malakali va bilimdon iqtisodchilarni tayyorlash maqsadida oʻquv dasturlariga bir qator yangi fanlar kiritildi. “O‘zbek tilining sohada qo‘llanishi” ana shunday yangi fanlardan biridir. “O‘zbek tilining sohada qo‘llanishi” iqtisodiyot tili, iqtisodiyot terminologiyasi, iqtisodiy matnlar tuzish, notiqlik mahoratiga bag’ishlangan yangi fandir. Zero, shukungaqadarbufanbirortaoliyoʻquvyurtidaoʻquvdasturigakiritilmaganedi. Holbuki, Toshkent moliya institutida “O‘zbek tilining sohada qo‘llanishi”fani ilgari, “Biznes muloqot va akademik yozuv”2018-2019-yillar, ya’ni 2007-yildan buyon talabalarga “Iqtisodiyotda texnik yozuv” nomi bilan oʻqitilgan edi.

“O‘zbek tilining sohada qo‘llanishi”fani boʻyicha 30 soatlik amaliyot mashg`ulotlarini qamrab olgan dastur ishlab chiqildi. Bu fan boʻyicha xorijda chop etilgan 20dan ortiq adabiyot ko`rib chiqildi va Stephen Baileyning “Akademic Writing” va Vikram Bisen Priyaning “Business communication” oʻquv qoʻllanmalarini tarjima qilib ijodiy foydalanishni ma’qul topdik. Chunki, Setefen Belli Derbil, Xottigim, Praga, Tokio universitetlarida “Akademik yozuv” fanidan saboq bergan. Oksford, Brayton, Singapur universitetlarida “Akademik yozuv” asosiy qoʻllanma sifatida oʻqitiladi. Biz Stephen Baileyning “Akademic Writing” qoʻllanmasining eng oxirgi 2015-yilgi 4-nashridan foydalandik.

“O‘zbek tilining sohada qo‘llanishi”fani kafedra uchun yangilik emas. Chunki, 1998-yildan 2006-yilgacha “Mutaxassislik tili” fani, 2007-yildan 2016-yilga qadar “Iqtisodiyotda texnik yozuv” fanidan saboq berilgan.

“O‘zbek tilining sohada qo‘llanishi”fani talabalarda zamon talablariga mos ravishda biznesdagi muloqot madaniyatini shakllantirish va rivojlantirish, ilmiy savodxonlikni takomillashtirishdan iborat. Hozirgi zamonda iqtisodiy oliy ta’lim “O‘zbek tilining sohada qo‘llanishi” fanining keng qo‘llanishini talab qiladi. “O‘zbek tilining sohada qo‘llanishi”fani notiqlik, nutq turlari, nutqiy faoliyat, nutqning kommunikativ sifatlari, nutqiy etiket, nutq tuzish usullari, nutqning tarkibiy qismlari, notiqlik masalalarini, shuningdek, iqtisodiy matnga so’z va atamalarni tanlash, matnlarni tuzish, ularni kengaytirish va qisqartirish, matnlarni tahlil va tahrir qilish, iqtisodiyotga oid hujjatlarni to’g‘ri yozish va yaratish kabilarni qamrab olgan.