O’simliklarni himoya qilish kafedrasi o’simliklarni biologik himoya qilish

Coccinella septempunctata L.

Adalia bipunctata L.
25 –rasm. Xonqizi qo’ng’izlari – Coccinellidae – vakillari
Tuxum qo’yishga kirishgandan keyin 10-15 kun o’tgach eng ko’p (sutkasiga 38-42 ta) tuxum qo’yadi. Tuxum qo’yish davri oxiriga borganda bir-ikki kun oralatib tuxum qo’yadi. Urg’ochilarning tuxum qo’yish davri 45 kungacha cho’ziladi . Bitta Urg’ochi umuman 250 dan 2900 tagacha tuxum qo’yadi.
Xonqizi qo’ng’izlari turli balandlikdagi tog’larda etuk hasharot fazasida qishlaydi. Ularning biologik himoyasidagi samarali turlaridan ettinuqtali (Coccinella septempunctata), ikkinuqtali (Adolia bipunctata) xonqizi qo’ng’izlari va O’rgimchakkananing ixtisoslashgan tabiiy kushandasi sifatida nuqtali stetorus (Stethorus punctillum) ni ko’rsatib o’tish kifoyadir.

15-mavzu: Enkarziyani laboratoriya sharoitida ko’paytirish Kerakli jihozlar:

1. 
   Rasmli jadval
   
2. 
   Hasharotlarning ko’rgazmali namunalari
   
3. 
   Tarqatma materiallar
   

Enkarziyani ko’paytirish uchun ozuqa ekini sifatida tamaki, baqlajon, pomidor kabi o’simliklardan foydalanish mumkin. Issiqxonalarda enkarziya tamakidagi oqqanotda, ochiq dalalarda esa pomidor va baqlajondagi zararkunandada ko’proq rivojlanadi.
Enkarziyani ko’plab etishtirishda bosqichli ko’paytirish usuli samaralidir. Dastlab tamaki ko’chatlari o’tqaziladi. Ular 4-5 ta chinbarg hosil qilgach, oqqanot bilan zararlantiriladi. Oqqanotning etuk zotlari o’simlikning pastki barglariga to’planib, tuxum qo’ya boshlaydi. Oradan bir hafta o’tgach, barglarda lichinkalar paydo bo’lishi bilan enkarziya bilan zararlantiriladi. Bu vaqtga kelib har bir tamaki bargida 1000-2000 tagacha birinchi yoshdagi oqqanot lichinkalari yig’iladi. Lichinkalarni enkarziya bilan zararlash enkarziya g’umbagi bo’lgan barglarni o’simlik shoxi orasiga qo’yib chiqish orqali amalga oshiriladi. Bu davrda oqqanotning birinchi yoshdagi lichinkalari rivojlanib, ikkinchi yoshga o’tgan bo’ladi . Enkarziya odatda 1:5 nisbatda tarqatiladi. Oqqanot lichinkalarida 7-8 kun ichida enkarziya g’umbagi hosil bo’ladi . Bu G’umbaklar tamaki bargida hosil bo’lishi 70% ga etganda enkarziyani yig’ishtirib olishga kirishiladi.
Enkarziyani bu usulda ko’paytirish uchun harorat 27⁰S va kun uzunligi 15-16 soat bo’lishi kerak. Yig’ishtirib olingan tamaki bargidagi enkarziya g„umbaklarini ajratishda «Malyutka» kir yuvish mashinasidan foydalanish mumkin.
Bunda mashinaga oldin iliq suv quyiladi va 15–20 dona o’rtacha kattalikdagi tamaki bargi mayda bo’laklarga kesib, solinadi. Qopqog„ini yopib, 2-3 minut aylantiriladi. So’ngra mashinani to’xtatib, barglar olib tashlanadi. Bunda barglardan ajratilgan enkarziya g’umbakchalari suv betida qalqiydi. Zararlangan oqqanot lichinkalari esa suv tagiga cho’kadii .
Mashina devorlariga yopishib qolgan va mashina tagiga cho„kkan G’umbaklar sovuq suv bilan yuvilib, elakda tutib qolinadi. Issiqxonalarda ko’chatlar uchun ajratilgan bo’limlarda, tamaki bir-biridan 40-50 kun farqi bilan ekiladi. Natijada enkarziyani uzluksiz etishtirish imkoni yaratiladi.
Yoz oylarida enkarziyani ko’paytirish uchun oqqanot ozuqa o’simligi ko’chatini o’tqazishdan yig’ishtirib olgunga qadar 65-80 kun kerak bo’ladi . Kuz va qish oylarida bu muddat biroz cho’zilib, 75-95 kunga etadi. Bu usulda har 1 m² maydonchada 200 minggacha enkarziya etishtirish mumkin (Kimsanboev va b., 1999).
Oqqanotga qarshi kurashda asosan issiqxonalardagi ko’chat maydonlarida birinchi oqqanot etuk zotlari paydo bo’lishi bilan yoki ko’chatni ekishdan 5-7 kun oldin 10 m oralatib, har 1 m² yerga 3-5 dona enkarziya tarqatiladi.