O’simliklarni himoya qilish kafedrasi o’simliklarni biologik himoya qilish

13- rasm. Karam oq kapalagi qurtidagi apantelesning lichinka va pillachalari (N.N.Bogdanov-Katkov, 1933)
Xo’jayin qurtlari beshinchi yoshga etganda apanteles lichinkalari rivojlanishini tugatib, qurt tanasidan tashqariga chiqadi va uning atrofida, ipaksimon pillachalar ichida g’umbakka aylanadi. Pillachalarning tusi sarg’ish yoki Xo’jayin rangiga o’xshab ketadi.
Bitta Urg’ochi apanteles 60-70 donaga qadar qurtlarni zararlashi mumkin va tabiatda yaydoqchining samaradorligi 15-20% dan 50% va undan ham yuqoriroq darajaga etadi.
Apanteles ham karam oq kapalagi singari mavsumda 4-5 nasl berib, rivojlanadi.
G’umbak pteromalusi – Pteromalus puparum (Hymenoptera turkumi, Pteromalidae oilasi). Parazitning diapauza holidagi lichinkasi Xo’jayin g’umbaklarida qishlab chiqadi. Pteromaluslar karam oq kapalagi qurtlari g’umbakka aylanishidan bir muncha oldin uchib chiqadi. Chiqqan Urg’ochilarning tuxumlari etilgan bo’lib, uning birinchi avlodi gazanda kapalagi g„umbaklarini zararlaydi va parazitning uchinchi avlodi ham shu g„umbaklarda rivojlanadi. Pteromalusning ikkinchi va to’rtinchi avlodlari esa oq kapalak g’umbaklarida rivojlanadi. Karam oq kapalagi g’umbaklarining pteromalus bilan zararlanishi 3% dan 40% ga etishi mumkin. Karam tunlami qurtining tabiiy kushandalari. Ernestiya – Ernestia consobrina (Diptera turkumi, Tachinidae oilasi). Karam tunlami bilan sinxron rivojlanuvchi samarali entomofag. Pashshaning o’lchami 8,5-13 mm, tanasi va oyoqlari qora. Qornining 3-5-tergitlari keng, oqish yo’lli. Pupariysi tuproqda 3-4 (zich tuproqlarda) sm dan 7-11 sm gacha (haydalgan erlarda) chuqurlikda qishlaydi. Urg’ochilar jinsiy etilmagan holda iyunda uchib chiqadi. Qo’shimcha oziqlanishi 20-25 kun davom etib, asosan soyabongullilarda oziqlanadi. Xo’jayinning 3-yosh qurtlariga o’rnashib olgan lichinkalar birmuncha yaxshiroq rivojlanadi. Katta yoshlardagi qurtlarga kirib olgan lichinkalar o’rni tez bitadi va kisloroddan mahrum bo’lgan ernestiya nobud bo’ladi . Tanasiga zrnestiya kirgan qurtlarni, kirish joyi qorayib qolishidan ajratish mumkin. 3 nchi yoshdagi lichinkalar Xo’jayin tanasidan tashqarida, tuproqda, pupariy hosil qiladi. Karam dalasi atrofida nektar beruvchi o’simliklar mavjud bo’lganda tunlam ernestiya bilan 80-90% ga, nektar beruvchi o’simliklardan yiroq bo’lgan karam dalalarida tunlam 30% gacha zararlanadi (Tryapitsin va b., 1982). Brakon – Bracon hebetor (Hymenoptera turkumi, Braconidae oilasi). V.Ya.Ismoilov va b. (2000) ma’lumotlariga ko’ra laboratoriya sharoitida brakon 3 kun davomida karam tunlami va oq kapalak qurtlarini 90%, dala sharoitida esa 5060% gacha zararlagan.