O’quv adabiyoti

26-расм А. Katta va kichik boldir suyaklari
1-eminentia intercondularis; 2-condulus medialis; 3-tuberositas tibae; 4-tibia; 5- margo anterior; 6-malleolus medialis; 7-facies articularis inferior; 8-malleolus lateralis; 9-margo interosseus fibulae; 10-fibula; 11-caput fibulae; 12- apex capitis fibulae; 13-condylus lateralis tibiae.


B.Chaqaloqning katta boldir suyagi.
1-сondylus medialis; 2-facies articularis superior; 3-eminentia intercondylaris; 4-condylus lateralis; 5-facies posterior; 6-malleolus medialis; 7-corpus tibae; 8-margo medialis; 9-for.nitricum.


D.Chaqaloqning kichik boldir suyagi.
1-apex capitis fibulae; 2-caput fibulae; 3-corpus fibulae; 4-malleolus lateralis; 5-facies posterior; 6-margo interosseus; 7-collum fibulae;
8-facies articularis capitis fibulae.
A B D

Katta boldir suyagining pastki (distal) uchi kengaygan va to’rt burchak shaklga ega. Katta boldir suyagi pastki uchini lateral tomonida kichik boldir suyagi bilan birlashishi uchun kichik boldir o’ymasi

(incisura fibularis) mavjud. Suyak pastki uchining medial tomonida ichki to’piq (malleolus medialis) bo’lib, uning orqasida orqa katta boldir mushagi payi o’tadigan to’piq egati (sulcus malleolaris) yotadi. Medial to’piqni tashqi tomonida to’piq bo’g’im yuzasi (facies articularis malleoli) joylashgan. Bu yuza burchak hosil qilib pastki bo’g’im yuzasiga (facies articularis inferior) o’tadi. Bu yuzalar oshiq suyak bilan bo’g’im hosil qilishda ishtirok etadi.
Rentgenoanatomiyasi. Old to’g’ri rentgenogrammada boldir suyaklari bir-biriga paralel joylashgan. Katta boldir suyagi to’g’ri chiziqli o’qga ega. Uning tashqi va ichki do’ngsimon osimtalari va do’nglararo tepaligi yaxshi ko’rinadi. Katta boldir suyagining proksimal uchi yupqa zich modda qatlami bilan qoplangan. Uning yuqori epifizi va metafizidagi g’ovak moddada suyak to’sinlari asosan vertikal yo’nalishda bo’ladi. Diafizning bor bo’yicha epifizlarga tomon kengaygan suyak iligi kanali yorig’i ko’rinadi. Uni ichki tomondan bo’g’im uchlariga qarab yupqalashuvchi bir hil qalinlikdagi zich modda qatlami o’ragan. Katta boldir suyagi pastki epifizi g’ovak moddasida suyak to’sinlari asosan vertikal yo’nalgan bo’lib, faqat uning bo’g’im chekkasida gorizontal dastalar uchraydi. Katta boldir suyagi zich moddasi oldingi tomonda oldingi qirra hisobiga qalin bo’lib, tashqi ko’rinishi to’lqinsimon, yuqori tomonga katta boldir g’adir-budurligiga o’tib ketadi. Orqa yuzasida zich qavat silliq.
Katta boldir suyagining birinchi suyak nuqtasi uning tanasida homila hayotining 2-oyida paydo bo’ladi. Bola tug’ilishidan avval uning proksimal epifizida do’ngsimon osimtalararo tepalikda epifizar suyak nuqtasi paydo bo’ladi. Yangi tug’ilgan bolaning katta boldir suyagi (26-b rasm) nisbatan qisqa, yuqori uchi yo’g’on va orqaga egilgan. Tanasi uchburchak shaklida suyaklanib bo’lgan, oldingi qirrasi aniq bilinadi. O’rta qismida ilik kanali qisman hosil bo’ladi. Pastki uchi tog’aydan iborat. Emizikli davrda katta boldir suyagi yuqori uchi hisobiga o’sadi. Yuqori epifizidagi suyak nuqtasi o’sib ikkala do’ngsimon o’simtaga tarqaydi. Suyakni distal uchida suyak nuqtasi paydo bo’ladi. Erta bolalik davrida suyak hajmi 2 marta kattalashadi. Bolalikning birinchi davrida suyak o’sishda davom etib, yuqori uchi kattalashadi va shakli kattalarnikiga o’xshab qoladi. Tana relefi aniq bilinadi. Bolalikning ikkinchi davrida suyak uchlari ko’ndalangiga o’sadi va uning bo’tig’ida suyak nuqtasi paydo bo’ladi. Suyak tanasi va ilik bo’shlig’ini o’sishi tugallanadi. Pastki uchi suyak nuqtasi ichki to’piqni egallab tanasidan yupqa tog’ay bilan ajrab turadi. Suyakni pastki uchi tanasi bilan 16-19 yoshda qo’shilsa, yuqori uchi 19-24 yoshlarda birikadi.
Kichik boldir suyagi (fibula, grekcha-peronea) (26-a rasm) katta boldir suyagiga nisbatan ingichka suyak. Suyakning yo’g’onlashgan yuqori uchida kichik boldir suyagi boshchasi (caput fibulae) joylashgan. Unda yuqoriga yo’nalgan kichik boldir suyagi boshchasining uchi (apex capitis fibulae), medial tomonida esa katta boldir suyagi bilan birikadigan kichik boldir suyagi boshchasining bo’g’im yuzasi facies articularis capitis fibulae) joylashgan. Pastga tomon boshcha torayib kichik boldir suyagi bo’ynini (collum fibulae) hosil qilib suyak tanasiga o’tadi.
Kichik boldir suyagi tanasi (corpus fibulae) uch qirrali bo’lib, o’zining bo’ylama o’qi atrofida biroz buralgan. Tanada oldingi qirra (margo anterior), orqa qirra (margo posterior) va katta boldir suyagiga qaragan suyaklararo qirra (margo interossea) tafovut qilinadi. Bu qirralar uchta yuzani: tashqi yuza (facies lateralis), orqa yuza (facies posterior) va ichki yuza (facies medialis) bir-biridan ajratib turadi. Suyakning pastki uchi kengayib, katta boldir suyagini ichki to’pig’idan uzunroq bo’lgan tashqi to’piqni (malleolis lateralis) hosil qiladi. Tashqi to’piqning ichki tomonida oshiq suyak bilan birlashadigan silliq bo’g’im yuzasi (facies articularis malleoli) bor. To’piqning bo’g’im yuzasini orqasida esa kichik boldir mushaklari payi o’tadigan lateral to’piq chuqurchasi (fossa malleoli lateralis) bor.
Rentgnoanatomiyasi. Old to’g’ri rentgenogrammada kichik boldir suyagi biroz S-simon yoki ravoqsimon bukilgan. Kichik boldir suyagi zich qavati va suyak iligi kanali kengligi juda o’zgaruvchan.
Kichik boldir suyagining birinchi suyak nuqtasi uning tanasida homila hayotining 2-oyida paydo bo’ladi. Yangi tug’ilgan bolaning kichik boldir suyagining (26-c rasm) tanasi suyaklangan, uchlari esa tog’aydan iborat. Pastki uchi yo’g’onroq. Tanasi yassi, oldingi va orqa qirralari tekis bo’lib, ichki qirrasi biroz bilinadi. Emizikli davrda suyak bir tekis o’sadi. Pastki uchida suyak nuqtasi 2 yoshda paydo bo’ladi. Bolalikning birinchi davrida kichik boldir suyagi tanasi o’z shakliga ega bo’lib, suyak iligi kanali tanani egallaydi. Yuqori uchida suyak nuqtasi paydo bo’ladi. Bu davrda pastki uchidagi suyak nuqtasi kattalashib tashqi to’piq o’z shaklini oladi. Bolalikning ikkinchi davrida suyak tuzilishi tugallangan, yuqori va pastki epifizlari tanasidan yupqa tog’ay qatlam bilan ajrab turadi. Balog’at davrida suyakning bo’yiga o’sishi to’htaydi va pastki uchi tanasi bilan 20-22 yoshda, yuqori uchi esa 24 yoshlarda birikadi.

Oyoq panjasi suyaklari

Oyoq panjasi suyaklari (ossa pedis) (27-rasm) huddi qo’l panjasiga o’xshab kaft oldi suyaklari, oyoq kafti suyaklari va oyoq panjasi barmoq syaklaridan iborat.
Kaft oldi suyaklari (ossa tarsi) ikki qator (27-a rasm) joylashgan 7 ta g’ovak suyakdan iborat. Orqa (proksimal) qatorda ikkita katta: oshiq va tovon suyaklari, oldingi (distal) qatorda qayiqsimon, lateral, o’rta, medial ponasimon va kubsimon suyaklar bor.