Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

AHMAD YASSAVIY - ko‘ngli yarim g‘ariblarga yordam bering, kishilardan bir og‘iz shirin so‘zingizni darig‘ tutmang, birovlardan himmat– muruvvatingizni ayamang, etimlarning boshini silang, zulm qilmang, o‘zgalarning dilini og‘ritmang kabi fikrlari talaba-yoshlarda ma’naviy va moddiy hayot uyg‘unligi fazilatlarini takomillashtirishda o‘z ahamiyatiga ega. Zotan, “Mutafakkir bobomiz Ahmad YAssaviyning inson ma’naviy kamolotga intilib yashashi lozim, ko‘nglida e’tiqod yo‘q odam esa inson nomiga nomunosibdir”²,-degan ibratli hikmatlari fikrimizning yorqin ifodasidir. YAssaviy merosida poklik, halollik, peshona teri va halol mehnati bilan kun kechirish, mehr-muruvvatli bo‘lish, insonga xos bo‘lmagan ishlardan nafratlanish, rostgo‘ylik, beozorlik, insoniy soflikni saqlashga, nafs quliga aylanib qolmaslikka bo‘lgan xatti-harakat beqiyos darajada
ulug‘lanadi.
UMAR XAYYOM - Er yuzidagi hamma narsa omonat ekanligi, inson hayoti ham foniy-vaqtincha ekanligi, demak, hayotning zavq-safolaridan foydalana bilish, bekorchi o‘y-xayollarga berilishda ma’no yo‘q, tashvishlar bilan o‘zini qiynashga hojat ham yo‘q, hayot qanday bo‘lsa, shunday shodu hurramlik bilan


¹ I.Karimov. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. 3-jild. T., 1996, B. - 10 .
yashash kerakligini ma’qullaydi. YAshaganda o‘zini turfa tashvishlarga ko‘mib tashlamaslikka, boylikka, hashamatga va shon-shavkatga intilavermaslikka chorlaydi. Umar Xayyom ruboiylarida dunyoni o‘zgartirish, undan azob uqubatni, zo‘ravonlikni, zulmni haydab chiqarish, yovuzlik, baxtsizlik va inson iztiroblarini tugatishga harakat qilish zarurligini targ‘ib qilgan.
Boylikdan ko‘paymas aql yo hunar, Ammo pul bo‘lmasa, xun bo‘lur jigar. Seraqcha atirgul yashnar quyoshda, Binafsha soyada bosh egib turar.

Kimningki bor bo‘lsa bir burda noni, O‘ziga yarasha uy-oshiyoni.

Na birov unga qul, na u birovga,
Ayt, shod yashayversin, xushdir zamoni.
ABDULXOLIQ G‘IJDUVONIY - o‘g‘li uchun yozgan “Vasiyatnoma” asarida shunday deydi: “Ilm o‘rganmasdan turib, ishga kirishmag‘il, boylikka hirs qo‘ymag‘il... Odamlarning maqtoviga uchmag‘il va alarning muhokamasidan xafa bo‘lmag‘il... Ulamolarni hurmat qilg‘il, shayxlarga xizmat qilg‘il, alardin mulkingni ayamag‘il, alarning g‘azabini keltirmag‘il, doimo ehtiyot bo‘lg‘il..., darveshlikni boylik deb bilmag‘on, oddiy o‘rinni faxriy o‘rin deb bilmag‘on, ilmni nodonlik hisoblag‘on, o‘zining pinhonu oshkor ishlarini sarhisob qila olmaydig‘on, oxiratni unutg‘on odamlar ila o‘rtoq va og‘a-ini bo‘lmag‘il”¹. Bu fikrlar insonni ilm o‘rganishga da’vat etadi. Har bir xatti-harakatni o‘ylab bajarishga, do‘st tanlashda nimalarga ahamiyat berish kerakligiga o‘rgatadi. Boylik va mansab ketidan quvmaslikka, nafsni tiya bilishga, halol yo‘l bilan mehnat qilishga chorlaydi.
Muallifning o‘g‘liga qilgan vasiyatlaridan shuhrat talab bo‘lma, kam e, oz uxla, hamisha halol va pok yasha, halol e, kam gapir, har bir kishiga mehr- shafqatli bo‘l. Mehribon bo‘l, hech kimga past nazar bilan boqma va uni tahqir etma, birovdan aslo biror narsa ta’ma qilma, degan o‘gitlari garchi bir necha asr avval aytilgan bo‘lsa-da, hozirgacha o‘z ahamiyatini yo‘qotmagan. Bu fikrlar hozirgi zamon yoshlari uchun ulkan tarbiyaviy ahamiyat kasb etadi. Bundan tashqari, u odamlarni mehnat qilish va halol yashashga, molning halolligiga shubha qilsang, unga yaxshisi yaqinlashmaslikka chorlaydi: “Halol egil va shubhadan parhez etgil”¹⁷¹, ya’ni haloligi shubhali ovqatdan hazar qilgin, deydi alloma.


¹ Abduxoliq G‘ijduvoniy. “Vasiyatnoma”. T.: 1993. – B. 14-15.