O `zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsevtik kimyo kafedrasi dori vositalarining instrumental tahlil usullari fanidan o`quv-uslubiy majmua

Laboratoriya mashg’ulotining qisqacha mazmuni

Spektrofotometrik tahlil fotometriya usullaridan biri hisoblanadi. Biroq spektrofotometriya tahlilida eritmalarning nur yutish ko’rsatkichlarini aniqlashda monoxromatik nur orqali xam ko’rinuvchi, hamda unga yondosh spektrning UB va IQ sohalarida o’lchanadi. Spektrofotometriyada nur yutilishining to’lqin uzunligiga bog’liqligi moddaning nur yutish spektri deyiladi.

1-rasm. Spektrofotometr – Agilent 8354 va uning kyuvetasi.

Nur yutish spektri grafik ko’rinishda bo’lib, ma'lum chiziqlar soni bilan xarakterlanadi. Yutilish spektri berilgan modda uchun o’ziga xos (individual) hisoblanadi. Nur yutuvchi moddalarning sifat tahlili yutilish spektrini o’rganishga asoslangan.

MASHG’ULOT O’TKAZISH REJASI

Amaliy mashg’ulotni o’tkazish uchun uslubiy ko’rsatma

Ushbu amaliy mashg’ulot novokain, atsetazolamid va furosemidlarning yutilish spektrlari bo’yicha aniqlashga bag’ishlanadi.

Moddaning nur yutishi bo’yicha tahlilida to’lqin uzunligini tanlash. Eritmalarning optik ko’rsatkichini tekshiriluvchi eritmaning maksimum nur yutishiga mos bo’lgan to’lqin uzunligida o’lchash lozim. Bunda o’lchash sezgirligi va aniqligi maksimal bo’ladi. Maksimum nur yutilishiga mos to’lqin uzunligida (D) ko’rsatkich eng yuqori bo’ladi. Tegishli to’lqin uzunligidagi monoxromatik nur bo’lagi spektrofotometrdagi monoxromator yordamida uzatib beriladi.
Tekshiriluvchi modda konsentratsiyasini tanlashda eritmalarning optik ko’rsatkichi 0,2 dan 1,0 gacha bo’lgan chegara oralig’ida bo’lishi lozim (optimal optik ko’rsatkich 0,434 ga teng).
Solishtiruvchi eritma. Eritmaning optik ko’rsatkichi additiv kattalik bo’lib, ya'ni tegishli to’lqin uzunligida nur energiyasini yutuvchi eritmadagi komponentlar optik ko’rsatkichlari yig’indisiga teng.
Shuning uchun aralashmadagi faqat bir moddaning optik ko’rsatkichini o’lchashda bir kyuvetaga tekshiriluvchi eritma solinib, boshqa kyuvetaga esa tekshiriluvchi eritmada bo’lgan xamma komponentlardan iborat (faqat aniqlanuvchi moddadan tashqari) eritma (o’shancha miqdordagi) solinadi.
Ikkinchi kyuvetaga solingan eritma solishtiruvchi eritma yoki nol eritma deyiladi. Shunday qilib, tekshiriluvchi moddalarning optik ko’rsatkichlarini o’lchashda solishtiruvchi eritmaga nisbatan o’lchanadi.
UB-sohasidagi spektrometriya usuli va uning asosiy qonunlari bilan tanishilgandan so’ng talabalar novokain, atsetazolamid va furosemidning standart eritmalarini tayyorlaydilar (1 ml da 1 mg modda saqlagan).