O `zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsevtik kimyo kafedrasi dori vositalarining instrumental tahlil usullari fanidan o`quv-uslubiy majmua

Qattiqsorbentlarningasosiyharakteristikalari
GSXdaaniqlanuvchiaralashmaningajralishiaralashmakomponetlariningqo‘zg‘aluvchigazvaqattiqsorbentustigashimdirilganyokikapillyarnaychagato‘ldirilganqo‘zg‘almassuyuqfazaorasdauzluksizqaytataqsimlanishinatijasidayuzagakeladi.
QattiqsorbentGSXjarayonidaqo‘zg‘almassuyuqfazanio‘zsirtidasaqlashidantashqaritekshiriluvchimoddanioptimaltaqsimlanishsharoitinita’minlashixamdaqo‘zg‘aluvchi –gaznivasuyuqqo‘zg‘almasfazabilanqaytayuzadayaxshibilansurkalishnihamta’minlashizarur.
Qattiqsorbentkimyoviyinertmaterialdaniboratbo‘lishiminimaladsorbsionxususiyatgaegabo‘lishi, yuqorimexanikmustaxkambo‘lishi, kichiksolishtirmasig‘imyuzasiga (0,05-10m²) egabo‘lishi, yuqoridarajadaxo‘llanuvchanbo‘lishi, kamida 400-500⁰Sharoratdaqizdirishgachidamli, yuqoriharoratta’siridao‘zgarmasligizarur.


Qo‘zg‘almassuyuqfazalarningfizik-kimyoviyharaktristikasi
GSXdamoddalarnitarkibiyqismlargaajralishiqo‘zg‘aluvchigazbilanqo‘zg‘almassuyuqfazao‘rtasidabeto‘xtovamalgaoshadi. Qo‘zg‘olmassuyuqfazaqattiqmoddagashimdirilganbo‘lishiyokikolonkaichito‘ldirilganbo‘lishimumkin. Bundaqo‘zg‘olmassuyuqfazakattayuzagaegabo‘lishihamdagazfazasibilanyaxshitegishinita’minlanishikerak.
Suyuqfazaniushlovchimoddaya’nisorbentkimyoviyjihatdaninert, yaxshixo‘llanishi, sirtyuzasi 0,05 dan 10m²/gbo‘lishivayuqoriharoratdaparchalanmaligilozim.
GSXtahlilidaqo‘zg‘almassuyuqfazamoddalarniajralishigasezilarlita’sirko‘rsatadi. Kimyoviytarkibigabog‘liqholdasuyuqfazalarpolyarlikdarajalaribo‘yichafarqlanadi.
Qo‘zg‘almassuyuqfazagaquyidagitalablarqo‘yiladi:

1. 
   Moddaaniqlanadiganishchiharoratdaporlanmasligikerak.
   
2. 
   Aniqlanuvchiaralashmakomponentlariganisbatanetarlichatanlashajratishqobiliyatigaegabo‘lishi.
   
3. 
   Kimyoviyinertvaharoratgachidamliishchiharoratta’siridaqo‘zg‘almassuyuqfazakolonkadan 2 –3 oydavomidafoydalanishnita’minlashilozim.
   
4. 
   Ishchiharoratdamoddalaralmashinuvidasezilmaydiganporbosimigaegabo‘lishi.
   
5. 
   Qattiqsorbentyuzasiyokikapillyarnaychaichkidevoriniyaxshixo‘llashi, shubilanbirga, kolonkaniyaxshieffektivliginita’minlashi.
   
6. 
   Kengqo‘llanadiganorganikerituvchilardayaxshierishi.
   

Polyarlikdarajasigaasoslanibsuyuqfazalarbeshguruxgabo‘linadi.

1. 
   Qutbsiz (nopolyar)qo‘zg‘almasfazalar – parafinlardebnomlanadi. Ulargaskvalan, suyuqparafin, H, J, K, L, M, N, Oapiezonlar, tozalanganvazelinmoyi, geksadekan, geptadekanvaboshqalarmisolbo‘ladi. Bularasosanqutbsizyokikamqutblanuvchixususiyatlimoddalarniajratishdaqo‘llaniladi. Ulargauglevodorodlarmurakkabefirlar, aldegidlar, ketonlar, ko‘patomliyog‘kislotalariningmurakkabefirlarivab.
   
2. 
   Kamqutblifunksionalguruxlarsaqlovchio‘rtachaqutblanuvchiqo‘zg‘almassuyuqfazalar -qutbsizvaqutblixususiyatgaegamoddalarniajratishdaqo‘llaniladi.
   
3. 
   Molekulasidako‘psonliyuqoriqutblifunksionalguruxlarsaqlovchiqo‘zg‘olmasfazalarkuchlivakuchsizqutblanuvchimoddalarniajratishdaqo‘llaniladi.
   
4. 
   Molekulalaritekshiriluvchimoddamolekulalaribilankuchlivodorodbog‘larihosilqiluvchisuyuqfazalar (glikollar, glitsirinvab).
   
5. 
   Spetsifikxususiyatlisuyuqfazalar. Bulardaxromatografikajralishjarayonidakompleksbirikmalarhosilbo‘lishigaasoslangan (kumushnitratibilanto‘yintirilganglikollar).