|
Hajmiyusul
Maxsusshmshaidishgaadsorbentma’lumbiro‘lchamdasolinadi. Idishdanmanometrnolko‘rsatgunchahavotortibolinib, vakuumhosilqilinadi. So‘ngkranorqaliidishgagazninganiqo‘lchanganqisminikiritiladivamonometrdagibosimnio‘zgarishikuzatiladi. Idishnihajminibilib, turibMendelev-Klaypeyrontenglamasi:
pV = nRT
yordamida, adsorbentbo‘lmagandashugazhosilqiladiganbosimaniqlanadi. Bosimnio‘lchabturib, sistemadaqolgangazhajminianiqlashmumkin. Ularningfarqiadsorbsiyalangangaznimiqdoriniko‘rsatadi.
SHundayqilib, adsorbsiya-ma’lumbo‘lsavaungategishlibosimaniqbo‘lsa, izotermaningbirnuqtasianiqlabolinadi.
Og‘irlikusuli
Uzunshishaidishdasezuvchanspiralsimonkvvarstoladilikopchaosilgan, ulikopchadama’lummiqdordasorbentbor. Bumaxsusjudasezgirpurjinalitarozdir. Likopchagaqo‘shilganog‘irliknihisoblovchishkaladagio‘zgarishimikroskopyordamidakolibrlangankvarsprujinaninguzayishibilananiqlanadi. Jo‘mrakorqalianiqhajmligaznichiqarib, manometrdanbosmimnivamoddaninghajminiprujinataroziorqalianiqlanadivashundayqilibadschorbsionizotermasituziladi. Haroratko‘tarilgandagazmolekulalariko‘proqkinetikenergiyagaegabo‘ladivasorbentyuzasidanengilroqajraladi, chunkiyuzakuchlarta’sirimaydondanajraladi.
Haroratadsorbsiyakuchayadi. Adsorbsiyaningtezligigasorbentyuzasiningtuzilishita’sirqiladi. Gazmalekulalarigasorbentyuzasiqanchalikyaqinbo‘lsa, shimilishjarayonishunchaliktezbo‘ladi. Silliqyuzada, oyna, metallkristallaridaadsorbsiyatezboradi. G‘ovakchalardasorsiontezliksekinvujudgakeladi. Agarikkitabirxilsorbsionhajmli, lekinharxilg‘ovakchalargaegabo‘lgansorbentlaruchunshimilganmoddamiqdorivaqtgabog‘liqliginiko‘rsatuvchigrafiktuzilsa, bundakattag‘ovakchalargaegabo‘lgansorbentnisorbsiontezligianchayuqoriligivasorbsiontenglikyuzagakelishiniko‘rishmumkin.
Xromatografiktajribalardaadsorbsiyaningboshqaturlari – xemorsorbsiyavakapillyarkondensatsiyasihamkuzatiladi.
Adsorbsiyadajumladan, gazgashimilganeritmagavaagarsuyuqlikbilangazreaksiyagakirishmasabosimgabog‘liq:
R=SCH
R – bosim,
S – gaznieritmadaerigankonsentratsiyasi
CH – bog‘liqlikkoeffitsenti.
Gaznisuyuqlikkashimilgankonsentratsiyasieritmaustidagibosimgato‘g‘riproporsional. Agarsistemadabirnechagazbo‘lsa, ularo‘zlariningaralashmadagiporsialbosimigamosholdaeriydi.
Gazlarharbirio‘zhossalarigaqaraberuvchanligihar-xilbo‘ladi.
Masalan: o‘zgarmasxilharoratvabosimdasuvda 5% kislorodva 2% vodorodmavjud.
AgarSs – gaznisuyuqlikdagikonsentratsiyasibo‘lsa, Sch – gaznisuyuqlikustidagikonsentratsiyasibo‘lsa, K – taqsimlanishkoeffitsentitengligiquyidagiformulabilanifodalanadi.
K=Ss/Sch
Qattiqsorbentlargagaznisuyuqliktomonidanshimilishtezliklariularniyuzasiortishibilanoshadi.
Absorsiongazningeruvchanligiharoratko‘tarilishibilankamayadi. Genriqonunigabinoanadsorbsiyadagazbosimipasayishibilaneruvchanlikkamayadi.
Adsorbsiyadapastharoratvayuqoribosimqulaysharoitbo‘libxizmatqiladi.
Xemosorbsiyadashimiluvchimoddavasorbentkimyoviybirikadi. Xemosorbsiyaadsorbsiyadanholdaqaytmasjarayondir. Xemosorbsiyadasorbentgashimiladiganmoddaningkonsentratsiyasidanqat’iynazar, faqatkimyoviybirikmagaznixemosorbentgashimilishigato‘sqinlikqiladi. Ionalmashinishijarayoninihamxemosorbsiyagatalluqlideyishimumkin. Hozirgivaqtdatexnologiyadasintetikionalmashuvchilar – ionalmashuvchismolalaryokiionitlarkengqo‘llaniladi. Ularorganikpolimermoddalarbo‘lib, makromolekulalargaionliatomyokiionalmashishxususiyatigaegabo‘lganatomlarjoylashgandir.
Sorbsiyaningoxirgiturikapillyarkondensatsiyadebnomlanadi. Suyuqlikustidagibug‘molekulalarinita’siriniikkitako‘rinishiniizohlaydi. Agarmolekulalarto‘g‘riyuzadabvo‘lsa, ularnikamroqkuchushlabturadi. YUzayassibo‘ls, molekulalarniajratibolishqiyinroq. Suyuqlikustidagibug‘bosiminipasayishiuningyuzasiyassibo‘lganligitufaylidir. Bug‘bosiminingpasayishisistemadabug‘nikondensatsiyasivujudgakeltiradi. Demak, yassiyuzalisuyuqlikustidato‘yinganbug‘kondensatsiyasiro‘yberadi.
Suyuqlikyuzasiningyassilikdarajasikapillyarradusivasuyuqlikkapillyarichkidevorlariniqanchalikq0o‘llashigabog‘liq. YAssiyuzalisuyuqlikustidagito‘yinganbug‘bosimivayassilikniradusiorasidaKelvintenglamasibilanifodalanadi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
