Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zamonaviy uzluksiz ta

Kalit so‘zlar: fan dasturi, tizimlilik, ma’lumotlar bazasi, ma’ruza, amaliy, laboratoriya. 

Аннотация: в статье описываются проблемы, возникающие при проектировании баз 
данных, и даются рекомендации по их решению. 
Ключевые слова: типовая учебная программа, систематика, база данных, лекция, 
практика, лаборатория. 
Annotation: the article describes the problems encountered in the design of databases, and 
provides recommendations for their solution. 
Key words: scientific program, systematics, database, lectures, practice, laboratories. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan so‘ngi yillarda 
oliy ta’lim sohasini rivojlantirish bo‘yicha ko‘plab samarali ishlar olib borilmoqda. Jumladan, 
08.10.2019 dagi № PF-5847 sonli “
O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030 yilgacha 
rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida
”gi farmoni qabul qilindi. 
Farmonning quyidagi bandini alohida e’tirof etish mumkin: “Oliy ta’lim mazmunini sifat 
jihatidan yangi bosqichga ko‘tarish, ijtimoiy soha va iqtisodiyot tarmoqlarining barqaror 
rivojlanishiga munosib hissa qo‘shadigan, mehnat bozorida o‘z o‘rnini topa oladigan yuqori 
malakali kadrlar tayyorlash tizimini yo‘lga qo‘yish”, bundan tashqari farmonning 2-bobi “Oliy 
ta’lim tizimining joriy holati va mavjud muammolar” deb nomlangan bo’lib, unda quyidagi band 
ko‘rsatib o‘tilgan “amaldagi malaka talablari, o‘quv reja va dasturlari mazmun jihatidan 
bitiruvchilarda amaliy ko‘nikmalarni shakllantirishga yo‘naltirilmagan, o‘quv rejalarida 
nomutaxassislik fanlari ulushi yuqoriligicha qolmoqda”.

---

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
559 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 26.12.2019 yildagi 1037-sonli 
“
Respublika oliy ta’lim kengashini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida
”gi qarorida oliy ta’lim 
kengashining vazifalari qatorida quyidagilar kiritilganligini e’tirof etish mumkin: “professor-
o‘qituvchilar, talabalar o‘rtasida so‘rovlar o‘tkazish, jamoatchilik va ish beruvchilarning fikrini 
o‘rganish hamda ilg‘or xorijiy tajriba tahlili asosida oliy ta’lim sifatini oshirish, o‘quv dasturlarini 
takomillashtirish va zamonaviy pedagogik texnologiyalarni joriy etish yuzasidan asoslantirilgan 
takliflar ishlab chiqish”. 
Yuqoridagi farmon va qarorlardan kelib chiqib oliy ta’lim muassasining har bir professor-
o‘qituvchisi o‘zi mas’ul fanlar doirasidagi mavjud muammo va kamchiliklarni aniqlab ularni 
bartaraf etishda o‘z hissasini qo‘shsa maqsadga muvofiq bo‘lar edi. 
Shu ma’noda pedagogika institutlarida informatika o‘qitish metodikasi ta’lim yo‘nalanishi 
talabalari uchun ma’lumotlar bazasi fani namunaviy fan dasturida yo‘l qo‘yilgan ba’zi 
kamchiliklarni ko‘rsatish mumkin. Bizga ma’lumki fanlarni dars jadvaliga joylashtirganda ma’ruza, 
amaliy, laboratoriya mashg‘ulotlari mavzulari tizimli tashkil qilinishi ta’lim sifatini oshiradi. 
Quyida Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 27.03.2018 dagi 274-sonli buyrug‘ining 2-ilovasi 
bilan ro‘yxatga olingan Ma’lumotlar bazasi fan dasturidan foydalanish davomida yuzaga kelgan 
ba’zi muammoli vaziyatlarni keltirmoqchiman:
- 
Odatda fan auditoriya mashg‘ulotlari uchun 190 soat ajratiladi. Namunaviy fan dasturida 31 
ta ma’ruza, 21 ta amaliy, 41 ta laboratoriya uchun mavzular tavsiya qilingan. Jami 31+21+41=95 ta 
har bir mavzu 2 soatdan 190 soat rejalashtirilgan. Endi fan ikki semestr davomida o‘qitilishini 
inobatga olsak, o‘rtacha 40 haftaga rejalashtirilgan. Har bir haftaga teng taqsimlasak ma’ruza 
haftasiga (31*2 soat/40 hafta) 1,5 soat, amaliy (21*2 soat/40) 1 soat, laboratoriya (41*2 soat/40) 2 
soat bo‘ladi. Dastlabki mavzularga e’tibor bersak ma’ruza mashg‘ulotlari ma’lumotlar bazasi, 
turlari, uni loyihalashga bag‘ishlangan. 6-mavzuga kelib Access dasturini o‘rgatish boshlanadi bu 
paytda (6*2saot/1,5 soat) o‘quv jarayoni 8-haftasiga to‘g‘ri keladi. Amaliy mashg‘ulot mavzulari 
esa “Microsoft Access dasturida shakllar bilan ishlash”, laboratoriya mavzulari “
Microsoft Access
jadvallar 
yaratish usullari” mavzularidan boshlanadi. 8-haftaga kelguncha amaliy va laboratoriya mashg‘ulotlari davomida talaba Access dasturi ko‘p qismini 
o‘zlashtirib bo‘ladi. Fan ichidagi tizimlilik buzilgan deb hisoblash mumkin. 
- Bilimlar bazasi, Ekspert tizimlari, sun’iy intellekt kabi mavzular ma’ruza mashg‘ulotlarining eng so‘nggi mavzulariga to‘g‘ri keladi. 
Amaliy mashg‘ulotlarga e’tibor bersak ushbu mavzular ancha ilgari o‘tilishining guvohi bo‘lamiz. 
- Ma’ruza mashg‘ulotlari joylashishida ham tizimlilik buzilgan: 6-mavzudan Access dasturi o‘rgatilsa, 7-8-mavzular shakllarga, 9-10-
mavzular hisobotlarni o‘rgatishga qaratilgan. 11- mavzuga kelib jadval bilan ish olib boriladi. Shakl, hisobotlarni yaratish uchun esa bizga albatta 
jadvallar kerak bo‘ladi. 
O‘z faoliyatim va tajribalarimdan kelib chiqib yuqoridagi muammolarni hal qilish uchun 
quyidagilarni tavsiya qilaman: 
-