Насослар ва насос станциялари

20–masala. Suv D500–36 markazdan qochma nasos yordamida suv minorasi hamda gidrokolonkaga 25,a–rasmda ko‘rsatilgan sxema bo‘yicha uzatiladi. Suvni
suv minorasiga ko‘tarishning geometrik balandligi N_vb = 28 m, gidrokolonkaga esa N_g = 22 m. Po‘lat quvurlardan ishlangan so‘rilish liniyasi diametri d_vs = 250 mm va uzunligi l_vs = 48 m. Cho‘yan quvurlardan ishlangan kuch liniyasi nasosdan to ajralish joyigacha (N nuqtasigacha) qadar diametri d_n = 250 mm va uzunligi l_n = 500 m, ajralish joyidan keyin esa d_n1 = 150 mm va uzunligi l_n1 = 240 m; d_n2 = 200 mm va uzunligi l_n2 = 1000 m. Nasos tavsifi 25,b–rasmda keltirilgan.
Nasosning q, H, η_n va N_n ish parametrlarini, hamda suv minorasi q_vb va gidrokolonkaga q_g uzatiladigan suv sarfini aniqlash talab etiladi.
Javob: Nasosning ish parametrlari: q = 89,1 l/s, N = 48,5 m; η_n = 0,77; N_n = 55 kVt. Uzatiladigan suv miqdori: suv minorasiga q_vb = 37,7 l/s; gidrokolonkaga q_g
= 51,4 l/s.

24. 
    –rasm. Ajralish joyidan uzoqda joylashgan nasos bilan uch rezervuarga suv uzatish tizimi sxemasi (a); D500–36 markazdan qochma nasosining tavsifi (b)
    

2. Markazdan qochma nasoslarning parallel ishlashi

Nasos stansiyalarida ko‘pincha bir nechta nasosni birga ishlatish zarurati yuzaga keladi. Asos stansiyasining ish samaradorligini ko‘tarish maqsadida nasoslar parallel ravishda ishlatiladi.

25. 
    –rasm. Ajralish joyidan uzoqda joylashgan nasos bilan suv minorasi va gidrokolonkaga suv uzatish tizimi sxemasi (a); D500–36 markazdan qochma nasosining tavsifi (b)
    

Nasoslarning parallel ishi deb bir necha nasosning birgalikdagi umumiy kuch o‘tkazish quvuriga suv uzatib ishlashiga aytiladi. Bu nasoslar tavsifi bir xil va turlicha bo‘lishi mumkin. Parallel ulangan nasoslarning ish parametrlarini aniqlash uchun bir grafikda nasoslar umumiy tavsifini hamda o‘tkazish quvurlari tavsifini birlashtirish zarur bo‘ladi. Bir necha nasoslar parallel ishi umumiy tavsifini qurish ushbu nasoslar bir xil oqim kuchida uzatgan suvni qo‘shish orqali amalga oshiriladi. Masalan, ikki bir xil nasos parallel ishining umumiy tavsifini ΣQ –H₁₊₂ (26–rasm) qurish uchun bir xil oqim kuchi saqlab, ular uzatadigan suvni ikki barobar ko‘paytirish kerak bo‘ladi.

Nasoslar ishi nuqtasi (A n.) ularning umumiy tavsifining Σq –H₁₊₂ o‘tkazish quvurlari tizimi tavsifi Q–H_tr bilan kesishuv nuqtasi hisoblanadi. A nuqtasiga ko‘ra ikki nasosning amalda uzatgan umumiy suvi Q₁₊₂ va oqim kuchi Q₁₊₂ aniqlanadi. Birgalikda ishlaganida har bir nasosning uzatgan suvi, FIK va quvvatini topish uchun A nuqtasidan har bir nasos tavsifini Q–H_1,2 A_1,2 nuqtasida kesib o‘tadigan abssissalar o‘qiga parallel chiziq o‘tkazish zarur.
Mazkur nuqta koordinatalari Q₁, Q₂ va har bir nasosning H₁ = H₂ oqim kuchini belgilab beradi. Birgalikda ishlayotgan har bir nasosning quvvati, FIK va yo‘l qo‘yiladigan so‘rilish vakuummetrik balandligi mos ravishda η, H va N egri chiziqlarining kesishuv nuqtasi bo‘lgan 1,2 va 3 nuqtalari, hamda A_1,2 nuqtasidan tushirilgan perpendikulyar yordamida aniqlanadi.

26. 
    –rasm. Ikki bir xil markazdan qochma nasoslar parallel ishining tavsifi
    

Har bir nasosning ular turlicha ishlaganidagi, ya’ni ulardan biri o‘chirilgan, ikkinchisi ishlab turgan holdagi Q₁, Q₂ va H₁, H₂ parametrlari A_1,2 nuqtasiga ko‘ra topiladi. Alohida ishlayotgan har bir nasosning quvvati, FIK va yo‘l qo‘yiladigan so‘rilish balandligi mos ravishda 1, 2 , 3 nuqtalar bilan aniqlanadi.
Aytish kerakki, parallel ravishda umumiy o‘tkazish quvuriga ishlayotgan nasoslarning umumiy uzatadigan suvi Q₁₊₂ alohida ishlayotgan ana shu nasoslar umumiy uzatadigan suvi summasidan Q₁ + Q₂ kam, ya’ni Q₁₊₂ < Q₁ + Q₂. Buni parallel ulangan nasoslar bir nasosga nisbatan kattaroq oqim kuchida ishlashi bilan izohlash mumkin. Elektr dvigatellariga parallel ishlaganida tushadigan kuchlanish ham alohida ishlagan holdagi kuchlanishdan kamroq, ya’ni N_n < N_n.

27. 
    –rasm. Ikki har xil markazdan qochma nasoslar parallel ishining tavsifi
    

Turli tavsifli nasoslardan o‘zaro erishadigan oqim kuchi o‘zaro katta farqlanmaydigan nasoslargina parallel ravishda ishlashi mumkin (uzatishning ahamiyati yo‘q). Turli tavsifga ega bo‘lgan nasoslarning parallel ishi parametrlarini aniqlash 27–rasmda ko‘rsatilgan.
Nasoslarning umumiy tavsifi ΣQ –H₁₊₂ har bir nasos bir xil oqim kuchida uzatgan suv miqdorini qo‘shish orqali topiladi. Uzatish Q₁₊₂ va oqim kuchi H₁₊₂ ushbu nasoslarning birga parallel ishlagandagi umumiy amaldagi parametrlaridir. Uzatish Q₁ va Q₂ va oqim kuchlari H₁ va H₂ har bir nasosning birgalikdagi ishlashida amaldagi parametrlaridir. Uzatish Q¹₁ va Q¹₂ va oqim kuchlari H¹₁ va H¹₂ esa har bir alohida ishlayotgan nasosning amaldagi parametrlaridir. 1₁, 1₂ va 1₂, 2₂ nuqtalari bo‘yicha (Q –H^qo‘sh_vak egri chiziqlari grafikda ko‘rsatilmagan) mos ravishda har bir nasosning ular parallel ishlaganida, 1₁, 1₂ va 1₂, 2₂ nuqtalari bo‘yicha esa har bir nasos alohida ishlaganidagi FIK va quvvat aniqlanadi.
Markazdan qochma nasoslar umumiy oqim o‘tkazish quvuriga parallel ishlaganida ular bir–birining bevosita yaqinida joylashgan holda qisqa ulanish uchastkalaridagi qarshiliklarni ular kichikligi tufayli hisobga olmaslik mumkin. Nasoslar umumiy oqim o‘tkazish quvuriga parallel ishlaganida o‘zaro uzoq masofada joylashgan holda ulanish uchastkasidagi qarshilikni inkor etib bo‘lmaydi va u hisob–kitob chog‘ida hisobga olinishi kerak.

28. 
    –rasm. Bir–biridan ancha uzoq masofada joylashgan ikki markazdan qochma nasosning bir tizimga parallel ishlashi tavsifi
    

Nasoslarning parallel ishiga eng sodda misol 5.28–rasmda taqdim etilgan. Nasoslar parallel ishini to‘g‘ri baholash uchun ular tavsifini bir nuqtaga yig‘ish talab etiladi (28–rasmdagi N nuqtaga). 2–nasos N nuqtasidan yaqin joylashganligi tufayli 2–nasosdan N nuqtasiga qadar uchastkadagi oqim yo‘qotishlarini inkor etish mumkin. Bunda 2–nasosning bu nuqtadagi tavsifi uning zavodda berilgan tavsifi bilan bir xil deb faraz qilinadi.

1–nasos tavsifini N nuqtasiga keltirish uchun ushbu nuqtaga nisbatan uning tavsifini qurish, ya’ni nasosning zavod tavsifi ordinatalaridan 1–nasosdan N nuqtaga qadar bo‘lgan uchastkada oqim yo‘qotishlarini ayirib tashlash zarur. Bu
tavsif 28–rasmda Q–H_1n egri chizig‘I bilan namoyish etilgan. 1 va 2–nasoslarning
birgalikdagi parallel ishining umumiy tavsifini qurishda Q–H_1n va Q–H₂ egri chiziqlarining abssissalarini qo‘shish, ya’ni N nuqtasiga keltirilgan nasoslar tavsiflarini qo‘shish zarur.
Bir–biridan ancha uzoq masofada joylashib, bitta umumiy uzatish kuch quvuriga suyuqlik uzatadigan uchta va undan ortiq nasos tavsifini ham shu tamoyil asosida qurish mumkin.