Насослар ва насос станциялари

3.2.2.II ko‘tarish nasos stansiyalari suv uzatishi va to‘liq damini aniqlash

Kurs va diplom loyihalashtirish maqsadlari uchun mo‘ljallangan o‘quv qo‘llanmada yana bir keng tarqalgan tipdagi nasos stansiyalari — II ko‘tarish nasos stansiyalarining shahar xo‘jalik-ichimlik suvi sharoitlari uchun suv tarmog‘ining uzatish va to‘liq damini aniqlash xususiyatlari keltirilgan.
Xo‘jalik-ichimlik suv tarmoqlarining II ko‘tarish nasos stansiyalari, odatda, bir sutka davomida bir maromda ishlamaydilar (notekis). Ana shu sabab tufayli suv keltirish xarajatlarini kamaytirish maqsadida II ko‘tarish nasos stansiyasining suv uzatish grafigini suv iste’mol grafigiga imkon qadar yaqinlashtirishga harakat qiladilar. Bu maqsadga erishishning eng tejamkor va ishonchli usullaridan biri suv ta’minot tizimi tarkibiga bir yoki bir necha suv ko‘tarish minorasini (dam rezervuarlarini) kiritishdan iborat.
Suv ko‘tarish minorasi suv ta’minoti tizimida quyidagicha joylashtirilishi
mumkin:

• 
  taqsimot suv tarmog‘i boshlanishida, suv iste’molchilariga qadar;
  
• 
  taqsimot suv tarmog‘i oxirida, suv iste’molchilari ortida (kontrrezervuarli suv ta’minoti tizimi).
  

II ko‘tarish nasos stansiyasining suv uzatishi va suv ko‘tarish minorasi bakining ishchi hajmini nasos stansiyasining suv taqsimot tarmog‘iga sutkalari soatlari bo‘yicha shahardagi suv iste’molini o‘zgartirish grafigi uchun suv uzatish grafigini tanlashga asoslangan maxsus hisob-kitoblar o‘tkazish yo‘li bilan aniqlaydilar. Bunda nasos stansiyasining undagi o‘rnatilgan nasos agregatlari Q va N qiymatlarining ishchi intervallarida, yuksak FIK ga erishgan holda foydalanish imkonini beradigan va nasos agregatlarini ish jarayonida tez-tez yoqilib- o‘chirilishini istisno etadigan rejimini topishga intiladilar. Bir vaqtning o‘zida bu kabi inshootlarni qurish xarajatlari yuqoriligi sababli suv ko‘tarish minorasining sig‘imini kichraytirishga harakat qiladilar.
II ko‘tarish nasos stansiyasining suv uzatish hajmi va suv ko‘tarish minorasi bakining ishchi hajmi aniqlanganidan so‘ng II ko‘tarish nasos stansiyasining to‘liq dami topiladi.
II ko‘tarish nasos stansiyasining suv uzatish to‘liq dami N_i quyidagi tartibda aniqlab olinadi:

1. 
   Toza suv rezervuarlari, II ko‘tarish nasos stansiyasi, suv ko‘tarish minorasi, shahar suv taqsimot tarmog‘i va ulanish kommunikatsiyalarining (so‘ruvchi va dam quvurlari, dam suv o‘tkazgichlari) balandligi bo‘yicha joylashish sxemasi tuziladi.
   
2. 
   Dam suv o‘tkazgichlari soni va diametri qabul qilinib, nasos stansiyasining ishonchlilik darajasini hisobga olgan holda ana shu suv yo‘llari orasidagi ko‘prikchalar (peremichkalar) soni belgilab olinadi.
   
3. 
   Nasos stansiyasining to‘liq dami N_(A ning taxminiy qiymati hisoblab topiladi. Suv ko‘tarish minorasining suv taqsimot tarmog‘ida joylashishiga ko‘ra ikki hisobiy holat yuzaga kelishi mumkin.
   

Agar suv ko‘tarish minorasi suv taqsimot tarmog‘ining boshlanish qismida
joylashgan bo‘lsa (3.2-rasm), u holda H_tA hisobi, m, quyidagi formulaga binoan bajariladi.
^Ht,A^=Hstat^+HJ1^+HJ2^+HJ3^+HJ4
bu yerda, H_stat — statik dam (napor), m; H_J1 — nasos stansiyasining ichida o‘rnatiladigan nasos agregatining so‘ruvchi quvuridagi gidravlik dam yo‘qotishlari; H_J2 — nasos stansiyasining ichida o‘rnatiladigan nasos agregatining dam (oqim kuchi) quvurida gidravlik dam yo‘qotishlari, m (hisob-kitoblarning ushbu bosqichida H_J1 va H_J2 larning umumiy qiymatini dastlab 1,5-2 m ga teng deb olinadi); H_J3 — sarf o‘lchagich-hisoblagichdagi gidravlik dam yo‘qotishlari, m (0,5-1,5 m ga teng deb olinadi); H_J4 — nasos stansiyasidan to suv ko‘tarish minorasigacha dam suv yo‘lidagi (yo‘llaridagi) gidravlik dam yo‘qotishlari, m (3.5 b.ga muvofiq aniqlanadi).
Amaliyotda H_t,A qiymatini aniqroq hisoblab topish maqsadida qo‘shimcha tarzda suvning suv ko‘tarish minorasiga kirishi va undan chiqishi bilan bog‘liq gidravlik dam yo‘qotishlarini qo‘shimcha ravishda hisobga olish talab etiladi.
Statik dam (napor) H_stat quyidagi formulaga binoan aniqlanadi: