«Milliy libos, kashtachilik, to‘qimachilik» kafedrasi «Tikuv buyumlari materialshunosligi» fanidan laborotoriya mashg‘ulotlarini bajarish uchun metodik qo’llanma

Ipak gazlamalarning navini aniqlash ip gazlamalariga o’xshash bo’ladi. Ipak gazlamalar uchta guruhga bo’linadi:
Birinchi guruh – ichki kiyimlik, ko’ylaklik, kiyimlik va boshqa sof ipaklik gazlamalar.
Ikkinchi guruh – astarbop va boshqa yarim ipak gazlamalar.
Uchinchi guruh – tukli gazlamalar.
Ipak gazlamalari umumiy nuqsonlar yig’indisiga qarab uchta navga bo’linadi: I- birinchi, II – ikkinchi va III- uchinchi. Nuqsonlar yig’indisi quyidagicha:

Navning raqami	Gazlamaning tashqi ko’rinishi
	Silliq gazlamalar	Tukli gazlamalar
I	7	5
II	17	9
III	30	25

Zig’ir tolali gazlamalarning navini aniqlash. Zig’ir tolali gazlamalarning navini aniqlash uchun bular uchta guruhga bo’linadi.
Birinchi guruh – yirik naqshli o’rilishdagi gazlamalar, zig’ir tolali va yarim zig’ir tolali gazlamalarning sidirg’a rangli, oqartirilgan, nafis xom turlari, silliq tuzilishdagi va mayda naqshli matolar, ayollar ko’ylagi va kostyumbop, uy jihozlari uchun ishlatiluvchi gazlamalar.
Ikkinchi guruh – chodir bop, kema elkanlari uchun ishlatiluvchi brezentlar, chirishga bardosh beradigan gazlamalarning dag’al turlari.
Uchin chiguruh – qoplar tikish uchun ishlatiluvchi va kiyimlarning qatlari sifatida (bortovkalar) ishlatiluvchi gazlamalar.
Zig’ir tolali gazlamalarga ham xuddi ip gazlamalariga belgilanganidek ikkita sifat ko’rsatkichi tayin etilgan fizik-mexanik xususiyatlar ko’rsatkichlarining standart me’yorlariga mos kelishi va tashqi ko’rinishdagi nuqsonlar bor-yo’qligi. Zig’ir tolali gazlamalarning sifatini aniqlashda hisobga olinadigan tashqi ko’rinishdag inuqsonlar mahalliy va tarqalgan nuqsonlarga bo’linadi.
Zig’ir tolali gazlamalarning sifati ikkita nav bilan belgilanadi: I - birinchi, II - ikkinchi.
Birinchi navli gazlamalarning fizik-mexanik xususiyatlari davlat standartida ko’rsatilgan raqamlarga mos kelishi shart. Ikkinchi navli gazlamalarda fizik-mexanik xususiyatlarning ko’rsatkichlari va standart me’yorlari orasida farq bo’lishi mumkin, ammo bu nuqson bilan baholanmaydi.
Gazlamada mahalliy nuqsonlarning jami sanaladi va shartli yuzaga qaytadan hisoblanadi. Shartli yuza 30 kvadrat metrga teng:
H_sh= H_h3 10³ /L B
buerda: 3 10³ - shartli yuza, m² ; L – to’pning uzunligi, m;
B – gazlamaning eni, sm.
Birinchi navli gazlamalarda 8 ta nuqson va ikkinchi navli gazlamalarda 22 ta nuqsondan ko’p bo’lishi mumkin emas.
Birinchi navli gazlamalarda tarqalgan nuqsonlar bo’lishi man etiladi Ikkinchi navli gazlamalarda esa bularning soni bittadan ko’p bo’lmasligi shart.