«Milliy libos, kashtachilik, to‘qimachilik» kafedrasi «Tikuv buyumlari materialshunosligi» fanidan laborotoriya mashg‘ulotlarini bajarish uchun metodik qo’llanma

Qishki guruhchaga movut, zamsha, vel’veton gazlamalari kiradi. Bu gazlamalarni klassik gazlamalar jumlasiga kiritish mumkin. Ularning sirtida zich joylashgan taralgan tuki bo’ladi. O’rilishi - kuchaytirilgan satin. Movutning pardozlanishi - to’q ranglarga bo’yalgan holda bo’ladi. Vel’vetonning yuza zichligi - 370-400 g/m². Tandasida pishitilgan ip (29,4 teksx2- 15,4 teksx2), arqog’ida esa yakka (50-58,8 teks) iplar ishlatiladi, Zamsha gazlamasi movut va vel’vetondan tukining turi bilan farqlanadi. Uning tuki qisqa va qattiq presslangan holda bo’ladi. Yuza zichligi - 405-415 g/m². Bu gazlamalar bolalar sport kiyimlarini tikish uchun ishlatiladi.


16- LABORATORIYA IShI
TRIKOTAJ MATOLARI ASSORTIMENTI BILAN TANIShISh
Ishning maqsadi:
Trikotaj matolarining assortimenti bilan tanishish.
Topshiriqlar:
1.Trikotaj matolarining assortiment guruhlari bilan tanishing.
2.Ustki va ichki trikotaj matolari haqida ma’lumot olib, hulosa chiqaring.
Ishning bajarilish tartibi:
Sanoatda ishlab chiqarilayotgan trikotaj matolari ikkita guruhga bo’linadi-ichki kiyimlar uchun va ustki kiyimlar uchun. Birinchi guruhga kiruvchi matolar erkaklar va bolalar ko’ylaklari, ichki ishtonlari, ichki ko’ylaklari, issiq ko’ylaklari, ayollar ichki kiyimlari, sport kostyumlari va hokazolarni tikish uchun ishlatiladi. Ikkinchi guruhdagilari esa jiket, ko’ylaklar, kostyumlar, paltolar, kurtkalar va hokazo buyumlarni tayyorlashda ishlatiladi.
Trikotaj matolarning afzalligi ularning mayinligi, ishqalanishga chidamliligi va yuqori qayishqoqligidadir. Trikotaj matolardan tikilgan kiyimni kiyib yurish o’ng’ay, odam badanini siqmaydi. Ularning burmabopligi, g’ijimlanmasligi, issiqni saqlash qobiliyati va gigienik xususiyatlari juda yaxshi. Shuning bilan birga trikotaj matolarning cho’ziluvchanligi va chetlari buralgani sababli ularni bichish va tikish jarayonlari qiyinlashadi. Undan tashqari, trikotajning halqalari tikish mashinalarining ignalari bilan shikastlanib bir-biridan chiqishi mumkin. Trikotaj matolari yuvilganda va hatto kimyoviy tozalashda ham bo’ylamasiga kirishadi, eniga esa kengayadi. Shu tufayli trikotajdan tikilgan buyumlar o’z shaklini tez yo’qotadi.
Ichki kiyimlarni tikish uchun bo’ylamasiga va ko’ndalangiga to’qilgan matolar ishlatiladi. Mayka, ishtonlar, sport kiyimlari uchun bu matolar paxta tolali ipdan glad o’rilishida ishlab chiqariladi. Yuqori sifatli sport buyumlari uchun katta qayishqoqlikka ega bo’lgan lastik o’rilishidagi matolar qo’llaniladi. Bu buyumlar lavsan tolali hajmdor iplardan tayyorlanadi. Issiq saqlovchi ichki kiyimlar uchun paxta tolali iplar, nitron va viskoza aralashmasidan olingan iplardan to’qilgan, sirtiga tuk chiqarilgan matolar ishlatiladi. Ayollar ichki kiyimlarini tikish uchun kimyoviy kompleks iplardan triko-sukno, triko-sharme, to’rsimon triko-sukno o’rilishdagi to’qilgan trikotaj matolari qo’llaniladi. Bu matolardan tikilgan buyumlar shakllarini ancha yaxshi saqlaydi. Bolalar ichki kiyimlarini tayyorlash uchun paxta tolali iplardan tukli o’rilishdagi matolardan foydalaniladi.
Ichki kiyimlarni tikish uchun mo’ljallangan trikotaj matolari oqartirilgan, sidirg’a rangli, gul bosilgan holda pardozlanadi.
Ustki kiyimlarni tikish uchun ham ko’ndalangiga va bo’ylamasiga to’qilgan trikotaj matolari ishlatiladi. Ayollar ko’ylak, kostyum, bluzkalarini tikish uchun momiqday mayin junsimon jakkard o’rilishdagi chipor to’qilgan matolar, sirtida chiqarilgan tuk bo’lgan va tukli o’rilishdagi baxmalsimon matolar, hajmdor kapron ipidan olingan shoyisimon matolar, to’rsimon matolar va hokazolar qo’llaniladi. Nisbatan og’ir matolardan qishki kiyimlarni - jaket, kostyumlar, sport kiyimlarini tayyorlashda foydalaniladi. Bu matolarning o’rilishlari turlicha bo’lishi mumkin - jakkard, triko-triko, atlas-triko-sukno, to’rsimon va boshqalar. Bu buyumlar uchun matolar hajmdor iplardan to’qiladi. Ba’zilariga zarsimon iplar qo’shiladi. Ko’ylak va kostyumlar bir qavatli va ikki qavatli matolardan tayyorlanadi. Palto va kurtkalarga mo’ljallangan sof va yarim jun matolar porolon bilan biriktiriladi.