Microsoft Word KichikBiznes doc

 
Ushbu  omillar  ta’sirlarining  yig’indisi  1  s.  mahsulot  tannarxining  umumiy 
o’zgarishiga teng kelishi shart. 
 
Tenglik  aniqlangandan  keyin  omillar  tasiriga  baho  berilib,tannarxni  ka-
maytirish imkoniyatlari ko’rsatilib,xulosa qilinishi kerak  
Endi, 
51-jadvaldagi 
ma’lumotlardan 
foydalanib, 
o’simlikchilik 
mahsulotlari    tannarxining  omilli  tahlilini  paxta  tannarxi  misolida  ko’rib 
chiqamiz.  
7.3.1-jadval 
1 s. paxta tannarxini tahlil qilish uchun zarur bo’lgan malumotlar 
T.r. 
Ko’rsatkichlar 
Bazis yili 
Hisobot yili 
o’zgarishi 
(+,-) 
1 
1  gektar  ekin  maydoni  xa-
rajati, ming so’m 
1723.5 
1809.7 
+86.2 
2 
Paxta hosildorligi, s/ga 
22.5 
23.5 
+1.4 
3 
1 s paxta tannarxi,so’m 
76600 
77010 
+410 
 
1 s. paxta tannarxining hisobot yilida bazis yiliga nisbatan o’zgarishi: 
 
1 s. paxta tannarxi hisobot yilida bazis yiliga nisbatan 410 so’mga oshgan 
(qimmatlashgan) 
1 s. paxta tannarxining o’zgarishiga 1 gektar paxta maydoni hisobiga 
qilingan xarajat o’zgarishining tasirini aniqlash: 
 
1  gektar  paxta  maydoni  hisobiga  qilingan  xarajat  summasi  hisobot 
yilida  bazis  yiliga  nisbatan  86.2  ming  so’mga  oshgan,  natijada  shu  omil 
hisobiga 1 s. paxta tannarxi 3831 so’mga  yoki 5 % ga qimmatlashgan: 

---

 
  62 
 
1  s.  paxta  tannarxining  o’zgarishiga    paxta  hosildorligi  darajasi 
o’zgarishining tasirini aniqlash: 
 
1  gektar paxta  maydonidan  olingan hosil  (ya’ni  hosildorlik) hisobot 
yilida bazis yiliga nisbatan 1,4 s.ga oshgan, natijada shu omil hisobiga 1 s. 
paxta tannarxi 3421  so’mga yoki 4.5% ga arzonlashgan. 
Ushbu  ma’lumotlardan  ko’rinib  turibdiki,  tannarxni  pasaytirishning 
asosiy  imkoniyatlari    bo’lib,  1  gektarga  qilinadigan  xarajatlar  hajmini 
keskin kamaytirish va hosildorlikni yanada oshirish hisoblanadi.  
1  s.  mahsulot  tannarxini  tahlili  bilan bir  qatorda uning  tarkibini xa-
rajat moddalari bo’yicha ham tahlil etish zarur, chunki tannarx tarkibidagi 
har  bir  modda  bo’yicha  o’zgarishini  omilli    tahlil  qilish  asosida    uni  ar-
zonlashtirish  imkoniyatlarini  aniq  ko’rsatish  mumkin.  Tannarx  tarkibi  va 
tarkibiy tuzilishi quyidagi xarajat moddalarbo’yicha o’rganiladi.  
1. Mehnat haqi ajratmalar bilan 
2. O’g’itlar 
3. Urug’lik 
4. Amortizasiya 
5. Ish xizmatlar 
6 Yoqilg’i-moylash materiallari 
7.Umumishlab chiqarish xarajatlari 
8. Boshqa to’g’ri xarajatlar 
Tahlil hisobot yilidagi tannarx  tarkibidagi xarajat moddalari hajmini bazis 
yilidagi  yoki  reja  bo’yicha  ko’zda tutilgan  xarajat  moddalari  hajmiga  solishtirib, 
o’zgarishini  aniqlashdan  boshlanadi.  Tannarx  tarkibidagi  har  bir  moddada  o’z 
aksini  topgan  xarajatlar  hajmining  o’zgarishi  ekstensiv  va  intensiv  omillar  
tasirida  yuzaga  keladi.Ushbu  omllarning  ta’sirini  zanjirli  bog’lanish  usuli  orqala 
aniqlab,tannarxni kamaytirish imkoniyatlari ko’rsatiladi