|
www.ziyouz.com
кутубхонаси
11
Dengizga va Osmonga yaqin sezardi.
Cheksiz kenglik qarshisida qayiqda o‘tirgan odamning hech nimaga arzimasligini chol yaxshi
tushunardi. Lekin inson o‘ylari bilan Dengizga va Osmonga tenglasha oladi. Shu o‘ylari bilan u
tabiatning abadiy qudrati oldida o‘zining mavjudligini isbotlaydi, shu bilan inson koinotning teranligi
va yuksakligiga munosib bo‘la oladi. Shuning uchun ham inson hayot ekan, u ruhan dengizday
qudratli, ruhan osmonday cheksiz: chunki o‘y-xayolotning cheki yo‘q. Agar inson o‘lsa, uning o‘y-
xayollarini boshqa bir inson davom ettiradi, u ham o‘lsa, keyingisi va hokazo, bu hodisa cheksiz
davom etaveradi... Shuni anglaganidan chol chidab bo‘lmas achchiq qismatga chidash kerakligini his
qilib, taskin topar edi.
U hayot bor yerda o‘lim ham haqligiga ishonardi. O‘zining ham vaqti soati kelib umri tugashini
bilardi. O‘lgandan keyin hammasi bir pul, lekin shunday bo‘lsa-da, nima uchundir qalbining to‘ridagi
ezgu niyatlari, Suv parisi haqidagi g‘aroyib tushlarining abadiyligiga, o‘lganidan keyin ham yashashiga
ishonardi. U ko‘rgan tushlarimni boshqalarga qoldirishim mumkin emas, tushni birovlarga qoldirib
bo‘lmaydi, shuning uchun ham ular izsiz yo‘qolib ketmasligi kerak... Ha, yo‘qolib ketishi mumkin
emas. Buyuk Suv parisi mangu yashaydi, demak, u haqdagi tushlar ham manguligicha qolishi kerak-
ku.
Dengiz safarida chol mana shular to‘g‘risida juda ko‘p o‘ylardi. Shunday paytlarda u uzoq sukutga
botar, o‘zi bilan o‘zi bo‘lib, yo‘ldoshlariga bir og‘iz so‘z kotmas edi. Dengizga boqib, kimga murojaat
etayotganini o‘zi ham bilmay faqat bir narsani — buyuk Suv parisi yashaydigan tushlarini asrashni
iltijo qilardi. Axir odamning tushlari o‘zi bilan narigi dunyoga ham birga ketishi, u tushlar egasi bilan
abadiy birga bo‘lishi mumkin emasmi? U bunga javob topa olmagach, iztirobda o‘y surib, «Aslida
shunday bo‘ladi, tushlarimdan abadiy ayrilmayman», deb o‘zini ishontirishga urinardi.
...Qachonlardir juda qadim zamonlarda, Olapar qoyasi sohilida uch aka-uka yashardi. To‘ng‘ichi
— ildam, tepaliklarga yugurib chiqadigan, istagan yog‘iga bir zumda yetib boradigan chaqqon yigit
edi. U bir bug‘uboqar odamning qiziga uylanibdi, hisobsiz bug‘uga ega bo‘libdi-da, tundra tomonlarga
ko‘chib ketibdi. Kenja o‘g‘il iztopar va mergan yigit bo‘lib, u ham o‘rmonchi odamlardan birining
qiziga uylanibdi va tayga tomonlarga ko‘chib ketib, ovchilik bilan kun kechira boshlabdi. O‘rtancha
o‘g‘il oqsoq bo‘lib tug‘ilgan ekan. Erta turib, kech yotsa ham ishi yurishmas, bug‘ularni quvib
yetolmas va o‘rmonda biror hayvonni tutolmas ekan. Shuning uchun ham tevarak-atrofdagi odamlar
unga qizini bermabdi. Akasi bilan ukasi ham uni tashlab ketishibdi. Moviy dengiz bo‘yida oqsoq yigit
yolg‘iz o‘zi kolibdi. Shu tariqa u mayda-chuyda baliq tutish bilan tirikchilik qila boshlabdi. Ammo bu
bilan o‘tgan kun o‘zingizga ma’lum...
Bir kuni tolesiz yigit o‘z qayig‘ida dengizga qarmoq tashlab o‘tirgan ekan birdan qarmog‘ining ipi
yulqina boshlabdi, shunda u ovi baror kelishini his qilib quvonib ketibdi. Asta-sekin torta-torta baliqni
qayig‘iga yaqinlashtiripti.
Bir vaqt mo‘‘jizaga ko‘zi tushibdi! Qarmoqqa ilingan jonivor ayol qiyofasidagi baliq ekan! U jon-
jahdi bilan suvni shaloplatib, har tomonga to‘lg‘anib sapchib kochishga urinibdi. Suv parisining husni
jamoli ta’rifga sig‘mas emish. Badani sip-silliq, sutday oydin kechadagi soy toshlari singari
kumushday tovlanadi, oppoq siynalarining qoramtir uchlari qarag‘ay yong‘og‘iga o‘xshab bo‘rtib
turar, ko‘zlari yashil uchqun sochib porlardi. Yigit Suv parisini dengizdan ko‘tarib chiqarib olgan
paytda u ham yigitning bo‘ynidan quchoqlagancha ikkalasi ham qayiqda yotib qolishibdi. Bunday
baxtdan oqsoq yigitning boshi aylanib, esankirab qolibdi. Nazarida qayiq birdan osmonga sapchib
ketgan emish. Shunda dengiz ham osmonga sapchib, osmon dengizning ustiga yopirilib tushganday
bo‘libdi. So‘ng bo‘rondan keyin bo‘lganidek hammayoq birdaniga jimib qolibdi va Suv parisi shu
zahotiyoq qayiqdan sakrab tushib suzib ketibdi. Yigit olg‘a tashlangancha Suv parisini chaqirib, qayta
qol deya yalinib-yolvoribdi. Lekin Suv parisi ovoz bermay, dengiz qa’rida g‘oyib bo‘libdi...
Kimsasiz dengiz bo‘yiga tashlab ketilgan bechora oqsoq yigitning boshiga ana shunday savdo
tushgan ekan. Suv parisi o‘sha ketgancha qaytib kelmabdi. Oqsoq yigit esa shu kundan boshlab, Suv
Chingiz Aytmatov. Sohil yoqalab chopayotgan olapar (qissa)
Do'stlaringiz bilan baham: | 
