Microsoft Word 127b2635c69e0ccce220d54f0a4d206a612d9bae85273c7ad237f9e445cb2da1

Umumiy xarajatlarning iqtisodiy tasnifi: 

1. 

Chiqim xarajatlari 

 

a) 

Mudofaa 

b) 

Boshqa 

davlat 

ma’muriyati 

2. 

O‘tkazma 

to‘lovlar 

(Joriy) 

a) 

Foiz to‘lovlari 

b) 

subsidiyalar 

c) 

davlatga  va  birlashgan 

hududlarga grantlar 

d) 

boshqalar. 

3. 

Byudjet  resurslarining 

yalpi kapital shakllanishi 

a) 

Jismoniy aktivlar 

b) 

Moliyaviy aktivlar 

4. 

Boshqalar 

 

5. 

Umumiy harajatlar 

 

Yillik qiyoslash kapital shakllanishiga xarajatning o‘sishini yoki muddatdan 

o‘tib ketishini ifodalaydi. 

Davlat moliyasining xalqaro statistikasiga muvofiq davlat boshqaruvi sektori 

xarajatlari ikki mezon bo‘yicha tasniflanadi: 



 

ularning funksional maqsadiga ko‘ra; 



 

operatsiyalarning iqtisodiy tavsifiga ko‘ra. 

Byudjet  tasnifi  –  qaror  qabul  qilish  tizimining  muhim  vositasi  bo‘lganligi 

sababli,  unda  davlatning  asosiy  funksiyalaridan  kelib  chiqadigan  davlat 

faoliyatining maqsadli yo‘nalishlari aniq ko‘rsatilgan bo‘lishi kerak. 

Bu  vazifani  davlatning  asosiy  funksiyalarini  amalga  oshirish  bilan  bog‘liq 

xarajatlarning  funksional  tarkibi  yechadi.  Umumlashgan  holda  bu  funksiyalar 

barcha mamlakatlar uchun o‘zgarmas va xarakterli bo‘lib, ular qatoriga quyidagilar 

kiradi: 



 davlat boshqaruvi; 



 ichki va tashqi havfsizlikni ta’minlash; 



 xalqaro faoliyat; 

---

815 

 



 ilmiy-texnika taraqqiyotiga ko‘maklashuv; 



 ijtimoiy rivojlanish. 

Iqtisodiy guruhlash xarajatlarni predmetli belgi asosida mufassal taqsimlash 

imkonini beradi (ish haqi, aholiga transfertlar va hokazolar) va barcha oluvchilarga 

byudjet ijrosi nuqtai nazaridan yagona yondashuv imkoniyatini yaratadi. 

O‘zbekistonda  byudjet  jarayonida  yuzaga  kelayotgan  o‘zgarishlar  davlat 

byudjetida  moliyaviy  resurslar  oqimini  tartibga  solish,  byudjet  taqchilligini 

tartiblash, byudjet tasnifini takomillashtirish masalalari dolzarb bo‘lib bormoqda. 

Byudjet  jarayonining  ijro  bosqichidagi  islohotlar  mamlakatning  moliyaviy 

resurslarini  samarali  boshqarish  va  moliyaviy  nazoratni  ta’minlash,  byudjet 

tasnifini  mukammallashtirish  g‘aznachilik  tizimini  rivojlantirish  bilan  bog‘liq. 

Byudjet  daromadlarini  to‘liq  va  o‘z  vaqtida  tushirish,  respublika  va  mahalliy 

byudjetdan 

moliyalashtiriladigan 

iqtisodiy-ijtimoiy 

soha 

xarajatlarini 

moliyalashtirish,  byudjet  taqchilligini  tartibga  solish,  ish  haqi  va  nafaqalarni  o‘z 

vaqtida  to‘lash,  g‘aznachilik  tizimida  byudjet  mablag‘laridan  foydalanish 

jarayonida shtat-smeta, byudjet intizomiga rioya etish masalalari turadi.  

O‘zbekiston  Respublikasi  Moliya  vazirligi  byudjet  tizimining  barcha 

darajadagi  byudjetlarga  tushumlarning  manbalari  bo‘yicha  soliqlarning  yig‘ilishi 

to‘g‘risida,  byudjet  tasnifi  asosida  respublika  va  mahalliy  byudjet  xarajatlarining 

kassa ijrosi bo‘yicha har kuni axborot olinishi mumkin bo‘ladi. 

Byudjet tasnifi – bu byudjet daromadlari va xarajatlari, byudjet taqchilligini 

moliyalashtirish  manbalarini  guruhlashtirish  va  byudjetlarni  tuzish  va  ularni  ijro 

etish  hamda  turli  darajadagi  byudjet  ko‘rsatkichlarini  nazorat  qilish  imkonini 

beradi. Byudjetni guruhlash tavsifi va ularni tuzish tamoyillari byudjet daromadlari 

va  xarajatlarining  ijtimoiy-iqtisodiy  mazmuni,  iqtisodiyotning  tuzilishi  a  uni 

boshqarishga bog‘liq ravishda aniqlanadi. Byudjet sarflarining yo‘nalishini aniqlab 

olish byudjet jarayonining samarali ishlashiga sharoit yaratadi. 

Shuningdek, byudjet daromadlari va xarajatlarini bir tizimga solib guruhlash 

nafaqat  bir  qancha  o‘xshash  daromad  va  xarajatlarni  birlashtirish  imkoniyatini 

---

816 

 

beradi, balki, iqtisodiyotda moliyaviy nazoratni mustahkamlashni va byudjet-to‘lov 

intizomiga  rioya  etilishini  ham  ta’minlaydi.  Davlat  moliyasi  tizimida  byudjet 

tasnifi  byudjet  holatini  tizimlashtiradi  va  ishonchli  va  to‘g‘ri  hisob-kitob 

ma’lumotlarini ta’minlab beradi. 

O‘zbekiston  Respublikasi  davlat  byudjeti  mablag‘lar  manbalari  va