“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari”

 
Nazorat savollar: 
1.O‘zbekiston milliy metrologiya instituti qisqa sharh? 
2. Davlat korxonasi va laboratoriyalar faoliyati haqida? 
3. Metrologik faoliyat nima? 
 
Geometrik va mexanik kattaliklarni o‗lchash ilmiy ishlab chiqarish bo‘limi faoliyatini 
o‗rganish. 
Geometrik va mexanik kattaliklarni o‗lchash bo‗limi
O‘lchashlar birliligini, ishonchliligini ta‘minlash va fizik kattalik birliklarining o‘lchamliligini 
yuqori aniqlikdagi o‘lchash vositalaridan ishchi o‘lchash vositalariga uzatish uchun bo‘limda 
namunaviy o‘lchash vositalari mavjud. 
Sanoatning jadal qayta qurilishi ro‘y berayotganini hisobga olgan holda, import texnologiyalar sotib 
olinmoqda, zamonaviy korxonalar ochilmoqda, mahsulot ishlab chiqarishda o‘lchashlar aniqligi, 
chiqarilayotgan mahsulot sifatiga bo‘lgan talablar, uning raqobatbardoshligi, tashqi bozorga chiqish 
uchun kurash ortib bormoqda. Hozirgi kunning o‘zidayoq o‘lchashlar aniqligini oshirish, ishlab 
chiqarishni ishchi o‘lchash vositalari bilan ta‘minlash uchun sanoat yuqori aniqlikdagi o‘lchash 
vositalari bilan jihozlanyapti. 
Shu sababdan bo‘lim import o‘lchash vositalarini metrologik attestatlashni o‘tkazib, korxonalarda 
ishlatiladigan me‘yoriy hujjatlarni ishlab chiqishda yordam ko‘rsatyapti. 
Shuningdek Toshkent shahar va Toshkent viloyatining avtoyoqilg‘i quyish shaxobchalaridagi 
xorijda chiqarilgan suyultirilgan gaz quyish kolonkalari, yoqilg‘i tarqatish kolonkalari, kuch 
o‘lchash mashinalari, gidravlik presslar uchun metrologik attestatlash dasturlarini ishlab chiqishda 
yordam ko‘rsatyapti. 

---

218 
Bo‘lim ―geometrik kattaliklarni o‘lchash‖, ―mexanik kattaliklarni o‘lchash‖ va ―moddalarning sarf, 
hajm parametrlarini o‘lchash‖ laboratoriyalaridan tashkil topgan 
Geometrik kattaliklarni o‘lchash laboratoriyasi 
Laboratoriya geometrik kattaliklarni o‘lchash vositalarini qiyoslash bo‘yicha ishlarni amalga 
oshirib, quyidagi yuqori aniqlikdagi o‘lchash vositalari bilan jihozlangan: universal o‘lchash 
instrumenti 
(shtangen 
instrument, 
mikrometrik 
instrument, 
richagli-tishli), 
shtrixli 
uzunlik 
o‘lchovlari, burchak o‘lchovlari, chegaraviy yassi-parallel uzunlik o‘lchovlari, optika-mexanik 
asboblar. Geometrik kattaliklarni o‘lchash laboratoriyasi 2-razryadli namunaviy chegaraviy uzunlik 
o‘lchovlari, 2-razryadli shtrixli o‘lchovlar, 2-razryadli namunaviy shkalalar, optika-mexanik 
o‘lchash asboblari bilan jihozlangan bo‘lib, bu 100mm gacha uzunliklarni 0,0001mm aniqlik bilan 
o‘lchashga imkon beradi. 
Laboratoriya berilgan dastur bo‘yicha kattaliklarni o‘lchash, raqamli hisob va raqamli bosib 
chiqarish imkoni bo‘lgan yuqori aniqlikdagi asboblarga ega (namunaviy ekzamenator, «Mikrad» 
elektron vaterpas, «DIP-1» ikki koordinatali o‘lchash asbobi). 
100mm gacha uzunlikni o‘lchash vositalarining davlat qiyoslovini 0,02 µ dan 0,40 µ gacha o‘lchash 
xatoligi bilan, 100mm dan yuqori uzunlikni o‘lchash vositalarini 0,11 µ dan 0,55 µ (mikron)gacha 
xatolik bilan amalga oshiradi. 

---

219