“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari”

Standart namuna - m
odda va maetriallarning xossalarini va xususiyatlarini tavsiflovchi 
kattaliklarni hosil qilish uchun xizmat qiladigan o‘lchov sanaladi. Masalan, g‘adir-budurlikning 
namunalari, namlikning standart namunalari. 
Namunaviy modda
esa, muayyan tayyorlash sharoitida hosil bo‘ladigan va aniq xossalarga 
ega bo‘lgan modda sanaladi. Masalan, "toza suv", "toza metall" va hokazolar. "Toza rux" 420
0
S 
temperaturani hosil qilishda ishlatiladi. 
O‘lchovlar ko‘p qiymatli (o‘zgaruvchan qarshiliklar, millimetrlarga bo‘lingan chizg‘ich) va 
bir qiymatli (tarozi toshi, o‘lchash kolbasi, normal element) turlarga bo‘linadi. Ba‘zan o‘lchovlar 
to‘plamidan ham foydalaniladi. 
Kattalikning o‘lchamini hosil qilish va foydalanishda quyidagi qatorni yodda tutishimiz 
lozim bo‘ladi: 
Ishchi o‘lchash vositalari, namunaviy o‘lchash vositalari, ishchi etalon, solishtirish etaloni, 
nusha etalon, ikkilaamchi etalon, maxsus etalon, birlamchi etalon va davlat etaloni. 
Fan va texnikaning eng yuqori saviyasida aniqlik bilan ishlangan namunaviy o‘lchovlar 
e
talonlar
deb ataladi. Etalonlar ishlatiladigan va davlat etalonlariga bo‘linadi. Davlat etalonlari 
namunaviy o‘lchov va asboblarni tekshirishda qo‘llaniladi va Davlat standarti idoralarida saqlanadi. 
O‘lchash asbobi 
deb kuzatish (kuzatuvchi) uchun qulay ko‘rinishli shaklda o‘lchash 
ma‘lumoti signalini ishlab chiqarishga muo‘ljallangan o‘lchash vositasiga aytiladi. 
Ma‘lumotni tavsif etishiga qarab o‘lchash vositalari quyidagilarga bo‘linadi: 
Shkalali o‘lchash vositalari; 
Raqamli o‘lchash vositalari; 
O‘ziyozar o‘lchash vositalari.
 
Nazorat uchun savollar: 
1. O‘lchashga ta‘rif keltiring va uni izohlab bering. 
2. O‘lchash obektlariga misollar keltiring. 
3. O‘lchashlarning qanday turlari bor. Ularga misollar keltiring. 
4. O‘lchash usullariga izoh bering.