Yordamchi maktab darsliklari
Darslik yordamchi maktab dasturida belgilangan har bir fan bo‘yicha
beriladigan bilimlar yig‘indisi bayon etilgan asosiy qo ‘llanmadir.
Darslik
mazmuni dastur talablariga mos kelishi lozim. U nda nazariya bilan amaliyot
uzviy bog‘liq holda berilishi kerak. Aqli zaif bolalarning bilish xususiyatlarini
inobatga olgan holda darsliklar sodda, ixcham, chiroyli bolishi, 1—111 sinf
darsliklarida harflar katta shrift, IV—V sinflarda o ‘rtacha
kattalikdagi,
7—9- sinflarda esa oddiy shriftlarda, rangli rasmlar bilan berilishi lozim.
Yordamchi maktab darsligidagi matnlar qisqa, am m o mazmunli bo‘lishi
muhim ahamiyat kasb etadi.
Yordamchi maktab maxsus ta’limotida oligofrenopedagog yetakchi rol
olynaydi. U o ‘quvchilarning bilish faoliyatini tashkil etadi va to‘g‘ri yo‘naltiradi.
Yana shu narsa ham ayonki, qo‘yilgan vazifani muvaffaqiyatli bajarish uchun
o ‘quv jarayoni didaktik m ateriallar bilan ta ’minlanishi kerak. Didaktik
materiallar orasida albatta darslik yetakchi o ‘rin tutadi.
Darslikda davlat dasturini predmetlardan berilishi lozim boigan bilimning
hajmi sistemasi asosiy
narsalarni ajratib beradi, shuningdek, yakka
tushunchalami shakllantirish yollari va uslublarini ham m a’lum darajada
ko‘rsatadi.
Yordamchi maktablarda ishlovchi oligofrenopedagogning vazifasi aqli zaif
o‘quvchilarni o‘qiganlarini mustaqil bilib olishga,
asosiy va ikkinchi darajali
narsalarni ajrata bilishga, mustaqil xulosalar chiqarishga o'rgatishdan iborat.
Darslik bilan ishlashni birinchi sinf o ‘quvchilarini darslik bilan
tanishtirishdan boshlash kerak. Darslik tuzilishi haqida so‘zlab berish kerak:
darslikning paragraflarga bolinganligini, har bir paragraf oxirida savol va
topshiriqlar borligi, darslik oxirida istilohlar
va tushunchalaming qisqacha
lug'ati borligini ko‘rsatish kerak.
Darslik bilan ishlashning ba’zi bir uslublari haqida qisqacha to ‘xtalib
o ‘tamiz.
T u sh u n tirib o ‘qishn i y o rd am c h i m ak tab b o sh la n g ‘ich sinflari
oligofrenopedagoglari ancha keng qollashadi. Bu uslubning mazmuni shuki,
bunda tanlab olingan m atn qismlarga bo‘linadi va o ‘quvchilar bu qismlarni
galma-galdan o'qishadi, tushunmaydigan so‘zlami tushuntirishadi, so‘ngra
o‘qiganlarini gapirib beradilar. Yordamchi maktab o ‘quvchilari matnda
uchragan hamma predmetlarning nomlarini aytib berishga harakat qiladilar.
Oligofrenopedagog kelgusi materiallarni o ‘rganish vaqtida har bir darsda
yordamchi maktab o ‘quvchilarida darslik bilan mustaqil ishlash malakasini
tarbiyalab boradi. Masalan, yuqori sinflarda darslik
bilan ishlashning bu
turidan bir necha tavsiya beramiz. Oligofrenopedagog doskaga savollarni
yozib qo‘yadi, o‘quvchilar esa darslikning tegishli paragrafidan bu savollarga
javob topadilar.
79
0 ‘quvchilar darslik bilan ishlashning bu ko‘rinishlarini (xilini) egallab
olganlaridan keyin, darslardan birida paragmfni mustaqil o‘qib, uni so‘zlab
berish rejasini tuzishlari mumkin. Va nihoyat, eng qiyin topshiriq yordamchi
maktab o ‘quvchilariga adabiyot tanlashdir (jumallardan,
gazeta materiallaridan,
badiiy adabiyotlardan va h.k.).
Yordamchi maktab o'quvchilarini darslikdagi ko‘igazmali materiallar
bilan ishlashgao‘igatish mushkulroq. 0 ‘quvchilarga har bir kitobning muallifi,
ayniqsa, darslikning muallifi, kitobdagi hamma ko‘igazma material muayyan
mazmunga ega bo‘lishga, har bir ko‘igazma o‘iganilayotgan materialni yaxshiroq
o ‘zlashtirishga yordam beradigan bo‘lishiga harakat qilinishini aytishi kerak.
Ayni
sh u n d a n kelib ch iq ib , o lig o fre n o p e d a g o g yangi m ate ria ln i
tushuntirayotganida va mustahkamlayotganda darslikdagi tegishli ko‘igazma
materialdan (rasmdan, jadvaldan) foydalanishi zarur.
Xulosada yordamchi maktab o‘quvchilarining qo‘shimcha adabiyot o‘qishlari
haqida ikki ogkiz so‘z. Oligofrenopedagog yordamchi maktab o‘quvchilarini
ilmiy-ommabop adabiyotlar o ‘qishga o ‘rgatishi kerak, chunki ommabop
adabiyotni o‘qimasdan turib, faqat darslikni o‘qish bilan predmetni, ayniqsa,
sevish mumkin emas. Yordamchi maktab o ‘quvchilarini okqishga jalb qilish
uchun ular o‘z o'qituvchilarini
hamma kitoblar, jurnal va gazeta yangiliklari
bilan doim tanish ekanligini bilishlari kerak. Bunday okqituvchi har bir darsda
jurnal va gazetada bosilgan yangi qiziqarli maqolani qisqacha gapirib beradi.
Agar yordamchi maktab o‘qituvchisi o ‘z kutubxonasida mavjud boigan
adabiyotni hisobga olgan bo1 Isa va o‘quvchilarning sinfdan tashqari o‘qishlariga
rahbarlik qilsa yanada yaxshi natijalaiga erishish mumkin.
Download
Do'stlaringiz bilan baham: