Mamasoli jumaboyev

B UNYO DN ING JANGI
( „ Semurg ‘“ dostonidan parcha)
„ K u n b o ta rd a bir yovuz 
D ev b o r e m is h y a lm o g ‘iz. 
O d a m g a d u s h m a n em ish,
Q o n em ish unga yemish.
H a r m u sib a t, h a r ofat,
H a r b ir m u d h is h kasofat, 
Barcha j a b r - u jafolar,
H a m m a d a rd - u balolar 
0 ‘s h a n d a n kelar em ish. 
O d a m la rn i yemirish 
Bilan b o ‘la r em ish shod, 
K o ‘ngli g ‘a m la rd a n ozod.
0 ‘zi balo tog'ining 
Va ofat bulogMning 
Boshida o ‘ltirarmish,
K u n - u t u n - u yoz h am qish. 
U ni ko ‘rgan h a r c h a m a n , 
Q o ‘yarkan tu p ro q q a tan,
U tikilgan h a r bir gul 
T o ‘kilar e k a n butkul.
Uni k o ‘rgan h a r bir j o n ,
Tez b o ‘lar ekan xazon. 
D a r y o la r q u r i r e k a n ,
B aliqlar c h ir ir ekan.
U n d a n h a r kun tabiat 
O lar ekan qora xat.
Ikki o y -u ikki yil,
Yursang m a h k a m b o g ‘lab bel, 
M akoniga borarsan,
A n dom iga qararsan.
0 ‘rtangizda ja n g b o ‘lur,
Ikki o lam teng b o ‘lur.
S huni jan g d a o ‘ldirsang, 
Hayotini soMdirsang.
Q o ‘ling bilan o d a m z o d
Balodan b o ‘lsa ozod.
Devni o l d i r i b agar,
143

---

Qaytib kelsang bezarar,
S hu kuni t o ‘y boshlarm iz, 
G ‘a m - g ‘ussani ta s h la rm iz “ .
Bunyod u z o q q a boqdi, 
C h a rv o g ‘ga, to g ‘ga boqdi. 
N a z a ri c h o ‘lga tushdi,
H uv, deya yoMga tushdi. 
K o ‘z d a n y o ‘qoldi shu o n , 
Tarqaldi h a m m a hayron. 
Baland t o g l a r d a n oshdi, 
D aralarda adashdi.
Vodiylarga k o ‘z yoshi 
T o ‘kib aylandi boshi. 
D aryolardan o ‘tdi ul,
Y a na uzoq ketdi ul.
Yurti qoldi uzoqda, 
T u s h u n c h a s i tuzoqda .
Z o ‘r bir ishga q o ‘shib bosh, 
0 ‘z ig a - o ‘zi y o l d o s h ,
U z o q c h o il a r g a yetdi,
Q a y n o q koMlarga yetdi.
Poyoni y o ‘q keng sahro 
0 ‘t p u rkab soldi sado.
O yog‘i ostida q u m
Y otadi u y u m - u y u m .
Biror k o ‘kat k o ‘rinm as,
B iror j o n v o r u r in m a s .
Yoniga tushib quyosh,
K uyar edi ic h - u tosh. 
B o s h d a n t e r q u y a r ed i, 
O y o g ‘i k u y a r edi.
H alqum lari b o ‘lib qoq, 
Toqatlari boMib toq,
Q im irla r edi sekin,
Z o ‘rg‘a o la r edi tin.
Bir yildan s o ‘ng b a n o g o h
Bir sirdan boT di ogoh: 
Poyoni y o ‘q keng c h o l d a ,
Q aynagan qum li k o l d a
Bir z o ‘r d a ra x t k o ‘rindi,
144

---

0 ‘shanga k o ‘zi tindi.
K o ‘p toliqqan bu o d a m
Shu to m o n q o ‘ydi qadam . 
Daraxt qurigan edi,
Q urib chirigan edi,
Edi m in g lar yoshida,
U n in g baland boshida 
Q ush uyasi b o r edi.
H a m z o ‘r h a m d a to r edi. 
D araxtga b ir z o ‘r ilon, 
C h ir m a s h ib , u o sh y o n
Sari z a h a r sochardi,
H a m o g ‘zini ochardi. 
C h a q a l a r chirq ira sh ib , 
F aryod qilib tutashib 
O n a n i k u ta r edi,
Q o n , z a rd o b y u ta r edi. 
Bag‘rini o ‘rtab b u dod 
Y aq in ro q bordi Bunyod. 
Y orda m ga fahm i keldi, 
Q ushlarga rahm i keldi. 
Q ilichini chiqarib,
Daraxt yoniga borib 
0 ‘sha yovuz ilonni,
X u n u k va m u d h ish jo n n i 
T o ‘g ‘rab tashladi shu on, 
Q u m la r b o ‘ldi qizil qon. 
C h a q a la r o m o n qoldi, 
A n c h a o m o n j o n qoldi, 
C h a q a la rn i qutqarib,
Ilonni q o n g a qorib, 
D a ra x tn in g soyasida,
U ya him oyasida 
U z o q uyquga ketdi,
Joniga o r o m yetdi.
K u n c h o sh g o h d a n oqqa n d a , 
Q uyosh tikka b o qqanda, 
Q o ‘zg‘algan kabi b o ‘ron, 
G uvillab qoldi o sm on; 
Yashin u c hga nday b o ‘ldi, 
P o d a ko ‘ch g a n d ay b o ‘ldi.
1 0 — B o l a l a r a d a b i y o t i
1 4 5

---

K o‘kni tu tib q a n o ti,
B utun o lam n in g oti — 
S em u rg 1 qush kelib qoldi, 
B unyodni bilib qoldi, 
C h an g alid a z o ‘r arslon, 
T u m sh u g ‘ida b o tm o n d o n , 
K o‘zi ichidagi o ‘t 
O lam ni qilib nobud.
Uyasiga q o ‘n m asd an ,
Biroz boMsin tin m asd a n
B un y o d n in g boshi uzra 
C h iz a b erd i, o ‘kirdi.
Q a h -q a h u rib b o 'k ird i. 
Y em ak u c h u n o d a m n i,
T o rta berdi u dam ni. 
C h a q a lari c h irq ira b ,
K o‘z yoshlari tirqirab, 
Y alindilar, qizg‘an deb,
U b ir gun o h siz jo n deb: 
,,Q izg‘a n o n a , o ‘ksizni, 
0 ‘sh a q u tq azd i bizni. 
BoMmasa o ‘lar edik, 
O ch ilm ay so ‘la r edik,
Bizni y er edi ilon, 
A y rilard in g , o n a jo n “ .
S em u rg 4 o 4ylanib qoldi, 
Q albini shafqat oldi. 
Q u m n in g bag'riga botgan, 
Q uyoshda kuyib yotgan, 
B unyodga soya soldi,
Q a n o t ostiga oldi.
Q ush n o m li bu buyuk z o t, 
U n d ag i k u m u sh q a n o t 
B utun b orliqni tu td i,
B or o sm o n n i berkitdi. 
B unyod salqin soyada 
B unday z o ‘r h im o y a d a , 
Y etti tu n n i uxladi,
Y etti k u nni uxladi.
U yg‘o n a b erm agach u,
Bosib to b o ra uyqu,
146

---

S em u rg 6 daryoga ketdi,
Xayal o ‘tm a sd a n yetdi.
Suvni sim irdi c h o 6llab. 
Q a n o tla rin i h o 'lla b ,
S hu z a m o n u chib keldi, 
Jalad ay k o 'c h ib keldi.
T o ‘xtab B unyod qoshida,
Bir silkindi boshida.
B unyod uyg‘o n d i d arh o l,
U n i lol etdi b u hoi.
B irdan tu rib seskandi,
Q u shni k o ‘rib seskandi. 
O d am larga o ‘xshabroq,
S em u rg 6 boshladi so 6roq:
„Ikki m ing yildan beri,
Shu keng sah ro n in g yeri 
BoM mishdir m en g a m akon. 
M e n d an boshqa b iro r jo n
K elolm adi bunga hech.
Q u m la r k o 6c h ib e rta -k e c h , 
V a ta n id a n ajraldi,
S ah ro giyohsiz qoldi.
Q u rtla r sa rso n b o 6ldilar, 
U c h g a n q u sh la r o ‘ldilar.
B unda faqat to p d i jo n ,
Sen h alok qilgan ilon.
H e c h y o g 6m ad i y o m g 6ir h a m , 
Y er k o 6rm adi zarra nam , 
Q adam bosm adi inson, 
D o rim ad i h e c h hayvon. 
S h u n c h a yil yolg‘iz tu rd im , 
Y er va o sm o n n i k o 6rdim . 
S o ‘yla m en g a, ey o d am , 
B oshingga tushdi ne g 6am ? 
Z o 6r b ir m ardlik qilibsan, 
L ekin b e k o r kelibsan. 
Tilagingni ayt m enga,
N e k o ‘m ak be ray senga?66
D u n y o n i g ‘am ga k o ‘m gan, 
Jafo — alam ga k o ‘m gan 
D ev n i b ir k o 6rm o q c h im a n ,
147

---

K o ‘rib oM dirm oqchim an. 
O d am larga baxt b e rm o q , 
Baxtlilarga gul term o q
E ldan sh io rim b o ‘ldi, 
N o m u s va orim b o ‘ldi.
Q u sh d a m e h r uyg‘o n d i, 
Q izg la n ish bilan yondi, 
„ K el, esa ustim ga ch iq , 
M ening q a n o tim g a chiq. 
Bir nafas o ‘ltirgin jim ,
Bir nafas k o ‘z in g n i yum . 
M e n kuningga yarayin, 
Seni olib borayin. 
D en gizlardan o ‘tg an d a, 
D u n y o n i suv tu tg a n d a
K o ‘zlaring o ch ilm asin , 
X ayoling sochilm asin; 
0 ‘zingni y o ‘q o tm agil,
Y ana suvga otm agil.
Seni olib b o ra rm a n , 
K urashingga q a ra rm a n . 
OMsang g u n o h o bzingda, 
Q o ‘rquv bilm as s o ‘zingda. 
A gar devni oM dirsang, 
Y erni nurga toMdirsang, 
Y ana olib q a y ta rm a n , 
O fa rin la r a y ta r m a n “ . 
Q a n o tg a ch iq d i B unyod. 
K o ‘zini ch irt yum di bot. 
Va S em u rg 1 qildi parvoz 
D u n y o n i tu td i ovoz,
K un b o ta r to m o n ketdi, 
T u n y o ta r to m o n ketdi.
U c h a -u c h a oxiri 
O 'rm o n lik k a yetishdi, 
S hovillab pastga tushdi. 
S em u rg 1 dedi: ,,Ey b o tir, 
Kel en d i ©‘rn in g d an tur! 
Borib d u sh m a n in g n i to p ,
148

---

Q ilich sol, b o ‘y n id an chop. 
J o ‘n a , baxting b o r b o ‘lsin, 
0 ‘tk ir q ilich y o r b o ‘lsin.
Seni sh u n d a k u tarm an , 
K elm asang q o n y u ta rm a n “ , — 
D eya ko ‘zd a n yo ‘qoldi.
Bir kesak b o ‘lib qoldi.
B unyod o ‘rm o n g a kirdi,
Suv kechib qonga kirdi.
0 ‘tk ir q ilich q o ‘lida,
B orar e k a n y o ‘lida 
D a ra x tla r q u la r e d i, 
Y irtq ic h la r o ‘la r edi. 
0 ‘rm o n d a harn ak i bor,
Q u rt-u q u s h -u jo n iv o r,
Q arshi o la r ed ilar,
N a z a r so la r ed ilar.
Bu h a m b o ‘lar deb q u rb o n
E d ila r k o ‘p p u s h a y m o n . 
C h u m c h u q la r c h irq ira rd i, 
Bulbul yig‘lab tu rard i.
B unyod esa m ard o n a ,
M a rd -u b a h o d iro n a ,
0 ‘rm o n d a b o ra r edi,
D evni a x ta ra r edi.
O shiqardi k o ‘ray deb, 
Q arshisida tu ray deb,
Q ilar edi k o ‘p a rm o n ,
T o p a y deb dardga d a rm o n .
B unyod yetti kun kezdi, 
Y etti q o ra tu n kezdi.
Eng oxiri tu n c h o g ‘i,
Bir hid sezdi d im o g i, 
T ani jim irlab ketdi,
Q albi qim irlab ketdi.
B ora berdi u h a m o n , 
G uvillab qoldi h a r yon. 
0 ‘rm o n shatirlab qoldi, 
B arglar patirlab qoldi.
U yana yurdi biroz,
149

---

O xir dev c h iq d i peshvoz. 
S ek in -se k in y u rard i,
Q a h -q a h u rib tu ra rd i. 
D u m id an boshigacha,
B oshdan oy o g ‘igacha 
X ursandlik olgan edi,
S hodlikda qolgan edi.
Z a h a r to m a r tis h id a n ,
0 ‘lim yog‘a r ishidan.
Shoxi o sm o n d a edi,
T im o g ‘i q o n d a edi.
B unyodga kulib boqib,
N afsiga yigit yoqib:
„ S a lo m , o ‘g ‘lim , kel, — dedi. 
D u sh m a n em as, el, — d e d i, — 
T ilagingni ayt m enga,
N e m u ro d kerak senga?“
Yigit so ‘zga boshladi,
G a p n i tizib tashladi:
„B u n y o d senga el em as,
El boMganni dev yem as.
S en b ir o fat em ish san ,
Z o ‘r q a b o h a t em ish san . 
O d a m z o d n in g yovi, 
O bg ‘lo n la rn in g g o ‘rkovi,
0 ‘zing em ishsan yolg‘iz. 
Boshingga y etajak m an ,
0 ‘ldirib k etajak m an ".
B unyod qilich c h iq a rd i, 
0 ‘rm o n yaltirab qoldi. 
B unyodning qahri keldi, 
K o‘zlarid an o ‘t so chdi, 
O T m o n lik d a n tu n qo ch d i.
U h a r o g ‘iz o c h g a n d a,
U h a r b ir o ‘t so c h g an d a , 
Z o ‘r b ir y o n g ‘in k e ta rd i, 
Q a n c h a o ‘rm o n b itardi, 
N afasid an z o T b o T o n
Q o ‘z g ‘a la r edi h a r yon: 
T o m irla r k o ‘c h a r e d i, 
D a ra x tla r u c h a r edi.
150

---

O sm o n n i q u s h la r tu tib , 
H am m asi h am q o n yutib, 
C h irq ira sh ib tu ra rd i,
Z o ‘r k u rash n i k o ‘rardi. 
T o ‘kilar edi qo n lar...
B archa yirtqich hayvonlar 
K ezardi besaranjom
Saqlab q o lm o q u c h u n jo n . 
B un y o d n i y u tm o q u c h u n , 
B o‘g ‘zid an tu tm o q u c h u n
D ev h a m la q ilar edi,
Ba’zida k u lar edi.
O ta sh d a edi ichi,
B a h o d im in g qilichi 
Y altirardi boshida,
K ular edi qoshida.
B unyod qilich solganda,
H a r b ir sirm ab o lganda 
D evni uzib o ‘tard i,
U zib , buzib o ‘tardi. 
T o ‘x tam adi qonli jan g ,
B o‘ldi devning holi tang.
Ikki k u n -u ikki tu n
S o lis h a r u la r b u tu n .
T in im n i bilm adilar.
Y arashga kelm adilar.
B unyod qilichi bilan,
Z ah arli uch i bilan 
D evni burdalay berdi,
Q ilich q o n yalay berdi.
D ev m ak o n q u rg an o ‘rm o n
B oshdan oyoq boMdi qon. 
Q ilich n i h a r solganda,
H a r b ir sirm ab o lg an d a 
Bir jo y n i olib o ‘td i,
Bir raxna solib o ‘tdi.
Oxiri jo n q o lm adi,
J o n -u d a rm o n qolm adi. 
Q ilich b o lg ‘zida tu tg a c h ,
T o g ‘ kabi yorib o ‘tgach,
D ev h arsillab q u lad i,
151

---

Bir qarsillab quladi.
D ev q u lab yiqilganda,
B irdan yakson b o ‘lganda 
Y e rla r qim irlab k etdi,
Z ilzila gurlab ketdi.
C h o ‘zila tushgan c h o g ‘i, 
D evning b o sh -u oy o g ‘i 
0 ‘rm o n n i tu tib ketdi,
Sig‘m ay chetg a h am o ‘tdi.
U tipirlab b erd i jo n
Va jim jit qoldi o ‘rm o n . 
S h u n d a n s o ‘ng b o tir B u nyod 
B o‘lib o ‘zida y o ‘q shod, 
Q ilichini yuvib oldi,
Bir o ‘pib, q inga soldi. 
P a rra n d a la r b a rc h a si,
G o ‘zali, oy parchasi 
B o tim i u zatd ilar,
O lqishlab kuzatdilar.
Yigit B unyod m ard o n a , 
M a rd -u b a h o d iro n a ,
Y urib o ‘rm o n d a n ch iq d i, 
G ‘avg‘o va q o n d a n chiqdi. 
B o tir g ‘oy at b e q a ro r, 
S em u rg ‘iga in tizo r 
T u ra r edi k o ‘z tu tib ,
H a r k o ‘zini yuz tu tib ,
K esak b o ‘lib yotgan qush, 
G o ‘yo k o ‘rgan kabi tush 
Q o n la r t o ‘kilg an in i, 
B u n y o d n in g y engganini; 
B otirning g ‘ussadan pok 
D ev boM ganini h alok 
Bilar edi h am m asin .
K esak b o ‘lib k o ‘lkasin 
Y erga solib yotardi,
O ro m olib yotardi.
B unyod kelgan z a m o n ul, 
S hodlikka t o ‘ldi butkul,
Bir ay lan ib q u sh b o ‘ldi, 
B unyod k o 'n g li xush b o ‘ldi.
152

---

B otir izidan o 'p d i,
Ikki k o ‘zidan o ‘pdi.
D edi: „K el, ustim ga chiq, 
M ening q a n o tim g a chiq!
E ndi ortga qaytaylik,
Elga d o sto n aytaylik.
B o tir yigit ketd ik , b o ‘l! 
K elgan joyga yetdik b o ‘l!“
B otir q a n o tg a chiqdi,
Z o ‘r „duldul o tg a “ chiqdi. 
K o ‘zini yum gan za m o n , 
Xayolga c h o ‘m gan zam o n
S em urg‘ k o ‘kka yo ‘l oldi. 
0 ‘rm o n la r o rtd a qoldi.
Bir y urt k o ‘c h ib b o rg an d ay
S h o v q in -su ro n z o ‘r edi.
Va b eim k o n z o ‘r edi.
,,E y, B u n y o d , k o ‘zingni o c h , 
J a h o n n i k o ‘r, n a z a r soch! 
E ndi y o ‘lni to p arsan ,
K erak b o ‘lsa cho p arsan .
B or, y a x sh ila r y o r b o ‘lsin. 
B otir, bax tin g b o r b o ‘lsin “ . 
Q ay tad an q o ‘l ushlashib, 
S e m u rg 6 b ilan x o ‘shlashib, 
B ir-b irin i q u c h o q la b ,
M e h r-u m u h ab b a t b o g 1 lab 
A jraldilar ikkovlon,
B unyod ja h o n n i javlon 
U rib y ana y o ‘l ketdi.
S ah ro bilan c h o ‘l ketdi.
T o g l a r o sh d i, q ir o sh d i, 
O ylar b o ‘yi adashdi.
S o'nggi q ird a n o ‘tg an d a,
0 4z yurtiga yetganda,
K u nlarini sanadi.
T u n la rin i sanadi,
A ngladi, rosa u c h yil, 
K ezganini m uttasil...
153

---