va ajdodlarim izning c h e t el bosqinchilari tajovuziga qarshi olib
borgan m a rd o n a kurashlarining ifodasi sifatida og ‘zaki a d a -
biyotning n o d ir yodgorligi b o ‘lib qoldi. M irkarim O sim xalq
o g ‘zaki ijodidan o ‘rgangan holda ajdodlarimiz o ‘tm ishini yozm a
a d a biyotga olib kirdi. A d ib n in g ,,S h iro q “
hikoyasini olib
ko ‘raylik. E ron shohi D o ro I 0 ‘rta Osiyo xalqlarining boshiga
o g ‘ir kulfatlar soladi. Sak qabilasi D oroga qarshi q o ‘zg‘olon
ko ‘taradi. A na shu m avzu hikoyaga asos qilib olingan. 0 ‘z
qabilasi boshiga og ‘ir m usibat tushgan bir p a y td a Shiroq
jo n id a n kechib, qabiladoshlarini h a lokatdan asrab qoladi. U
q u lo q -b u rn in i kesib, D oro yoniga boradi, o ‘zini qabiladosh-
laridan qattiq sitam k o ‘rgan kishi qilib k o ‘rsatadi va d u s h m a n
q o ‘shinini aldab, qaq ro q c h o ‘l-biyobon ichkarisiga olib ketadi.
A ldanganliklarini sezgan d u s h m a n l a r uni o ‘rtaga olishadi.
Sh u n d a Shiroq:
— M en yengdim , D oro q o ‘shinini bir o ‘zim yengdim! —
deydi m a g ‘ru r turib.
Hikoyada Shiroqning ruhiy dunyosi j u d a m ohirlik bilan aks
ettirilgan. Noiloj qolgan sarkarda R onosbat
uni a ld a m o q ch i
b o ‘lganda bu holat, ayniqsa, yaqqol k o ‘rinadi.
— A gar sen s a h ro q u d u q la r i yo c h a s h m a la r in i bizga
ko ‘rsatsang, g u n o h in g d an kechib, Sug‘diyada istagan qishloq-
lardan o ‘ntasini senga in ’o m qilardik, — deydi u.
— 0 ‘z e lim n in g d u s h m a n la rig a y o r d a m b e rish n i ista-
m aym a n, — deydi Shiroq gapni qisqa qilib. Halokat jari yoqasida
qolgan eroniylar achchiqlariga c hiday o lm ay fidokor c h o ‘ponni
qiym a -qiym a qilib tashlaydilar.
Yoki „ T o ‘m aris“ asarini olib k o ‘radigan b o ‘lsak,
Midiya
Persiya (Eron) podshohi Kir (miloddan awalgi 5 5 0 - 5 3 0 - yil-
lar) Osiyoni zabt etib ( o ‘sha davr tushunchasi b o ‘yicha hozirgi
E ron atrofidagi m am lakatlar), nihoyat yaqin q o ‘shnisi Skifiya
ustiga h ujum boshlaydi. Skiflar po d sh o h i m alika T o ‘maris
chegara hisoblangan Oks daryosida d u s h m a n n i s o l- k o ‘prik
yasab, kechib o ‘tishigacha atayin qarshilik k o ‘rsatmaydi. U c h
kunlik m asofaga c h e k in a d i. M a q sa d d u s h m a n n i n g qaytish
y o ‘lini kesish edi. Lekin Kir m a k r ishlatadi: d a ryodan o ‘tib
ich k a ri t o m o n b iro z y u rg a c h , 0 ‘rd u g o h q u r ib t o ‘xtaydi.
Ertasiga t o ‘satdan o ‘sha joyni ozgina q o ‘riqchi bilan shoshilinch
tark etadi. Aysh-ishrat dasturxoni, m usallaslar t o ‘la m eshlar
ochiqligicha qolib ketdi.
130
V o qeadan x a b a rd o r b o ‘lgan T o lmaris s h a h zo d a o ‘g1ini bir
t o ‘da askari bilan d u s h m a n n i quvishga yuboradi.
Hali tajribasiz
shahzoda 0 ‘rdugohda g ‘aflat tu zo g ‘iga ilinadi: tu n d a yashirincha
qaytib kelgan fors askarlari m ast-alast, uyqudagi d u s h m a n n i
qirib tashlaydi. Q o ‘lga tushgan s h a h zo d a fojiaga chiday olm ay
o ‘zini q u r b o n etadi. D ahshatli qirg‘in d an x abardor boMgan
m alika T o ‘maris d u s h m a n d a n ayovsiz o kch olishga qasam yod
qiladi. Bu haq d a bosqinchi Kirga xabar qilib, yaxshisi o ‘z
yurtiga q a y tib ketishga b u y u ra d i. L ekin o s o n g ‘a la b a d a n
g 'u ru rla n g a n Kir to g 'la r darasi t o m o n yurishda dav o m etadi.
M alika T o ‘maris o ‘z d u sh m a n i
m akriga m ak r bilan javob
tayyorlaydi: t o g ‘ d a ra s id a p is tirm a la r q o ld irib , 250 m in g
d u s h m a n askarini q o p qonga tushirgandek qam al qilib qirib
tashlaydi.
Donolik, sinchkovlik va harorat Mirkarim Osimning „Elchi-
lar“ , „Sehrli s o ‘z “ , „Tilsiz g u v o h “ , „Jayxun ustida b u lu tla r“
va bo sh q a kitoblariga h a m xos fazilatlardir. Bu asarlarda h a m
v oqealar tabiiy rivojlanadi, m anz a ra la r h a q q o n iy gavdalanadi.
M irkarim O sim faqat yozuvchi em as, balki m o h ir pedagog
va noshir ham dir. U bir n e c h a yil o ‘qituvchilik qildi, S a m ar-
qanddagi o ‘qituvchilar tayyorlash kursida dars berdi. 0 ‘zbek
pedagogika institutida ilmiy xodim bo'lib ishladi. G ‘afur G ‘ulom
nom idagi adabiyot va s a n 'a t nashriyotida
u zoq yillar m u h a rrir
b o ‘lib xizm at qildi.
M irk a rim O sim n in g ta rjim o n lik sohasidagi ishlari ju d a
salmoqlidir. U Mixail Sholoxovning „ T in c h d o n “ epopeyasini
(A. S h a r o p o v b i la n h a m k o r l i k d a ) , S e r g e y B o r o d i n n i n g
„ S a m a r q a n d o s m o n id a yulduzlar“ kitobini (M . R a h m o n o v
b ila n h a m k o r l i k d a ) va b o s h q a k p g i n a y o z u v c h il a r n i n g
asarlarini o ‘zbek tiliga m a h o ra t bilan taijim a qildi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
