Mamasoli jumaboyev

BOLALAR GURUNGI
Bir badavlat savdogar bolalarga ziyofat berdi. Ziyofat 
kechasiga boy va d o n g d o r x o n a d o n la rn in g bolalarini taklif qildi. 
Savdogar ishlari g u m b u rla b yurishib tu rg a n , o ‘zi h a m o 'q i-
mishli o d a m edi, o ‘z vaqtida gim naziyani bitirgandi. G i m n a -
ziyada o ‘qishga uning hurm atli otasi m ajb u r qilgan edi. Otasi
340

---

y o s h li g i d a c h a y q o v c h i l i k q i lg a n b o ‘l s a - d a , l e k in h a lo l , 
m e h n a tk a s h o d a m edi. Serharakat o ta q a n c h a m o l-d u n y o
o r ttir g a n b o ‘lsa, o ‘g ‘li uni y a n a d a k o ‘pa ytirdi. S a v d o g a r 
hushyor, rahm dil kishi b o ‘lsa-da, lekin o d a m la r uning bu 
fazilatlaridan k o ‘ra, boyliklari haqida k o ‘pro q gapirishardi.
U n in g ,,aslzodalar“ va ,,ulug‘vor b o y o n la r “ d a n tan is h - 
bilishlari k o ‘p edi. S huningdek, na u va na bu m o ‘tab a r toifaga 
aloqasi b o ‘lm a ga n kishilar bilan h a m m u o m a la qilar, tanish- 
bilish o r ttir a r edi.
Xullas, 
uning uyida kattagina yig‘ilish b o ‘ldi, y ig llg a n la r 
faqat bolalar edi. U la r tinim siz javrashar, tillariga kelganini 
qa y ta rm a y gapirishar edi. Bolalar orasida g ‘oyat chiroyli, lekin 
o ‘taketgan d im o g ‘d o r bir qizcha h a m b o r ekan. Q izchaning 
jism iga kibr-havo ataylab kiritilmagan, balki m a q to v - e ’zozlar 
bilan singdirilgan ekan. Y ana kim lar deng, q izchaning o ta- 
o n a s i e m a s , u n g a q a ra y d ig a n x i z m a tk o r la r uni s h u n d a y
,,kasalga“ chalintirib q o ‘yishgan ekan. Q izc h an in g otasi kam er- 
y u n k e r b o ‘lgan ekan. Q iz c h an in g tasavvurida bu „favqulodda 
m u h i m 16 unvon b o ‘lib tuyulgan.
— M e n k a m e r - y u n k e r qizim an! — derdi u.
Bu qizc h a baqqol yoki b iro r boshqa kasb-korli kishining 
f a r z a n d i b o ‘lib t u g ‘ilishi h a m m u m k i n e m a s m i d i ? H a , 
darvoqe, u yoki bu oilada tu g ‘ilish bizning istak-ixtiyorim izdan 
m u s t a s n o hoi. X ullas, q i z c h a b o s h q a b o la la rg a o ‘z in in g
,,aslzoda“ lardan ekanini, oqsuyaklar nasabidanligini uqtirib:
— Kimki oddiy toifadan b o ‘lsa, u n d a n biror e ’tiborli odam
chiqmaydi. H a r q a n c h a o ‘qim a, intilma, o ‘rganm a — baribir 
q o n in g to z a b o ‘lm asa, a s lz o d a b o ‘lm a sa n g h e c h narsaga 
e ris h o lm a y s a n , — derdi. — Fam iliyasi „ s e n “ bilan t a m o m l a -
nadigan kishilami tilga olm asa h am boMaveradi — ulardan odam
chiqmaydi! Biz aslzodalar har qanday ,,senulardan nariroqda, 
q o ‘lni belga q o ‘yib, ularga qiyo b oqm ay turishimiz lozim.
S h u n d a n s o ‘ng f u q a r o o ld id a o ‘zini q a n d a y tu tis h ke- 
rakligini k o ‘r s a tis h u c h u n n o z ik qoN larini ikki b iqiniga
q o ‘yib, tirsaklarini o ld in g a c h iq a r g a n c h a g ‘u r u r bilan tu ra rd i. 
U n i n g no z ik q o ‘llari c h iro y li, o ‘zi b a g ‘oyat istarasi issiq, 
go^zal edi.
Biroq savdogarning qizi u n d a n ranjib qoldi, nega desangiz, 
uning otasining familiyasi Massen edi. M a n a shu zahoti u 
boshini baland k o ‘tard i-d a , s hunday dedi:
341

---

— M e n in g o ta m n i b ila s a n m i, o t a m yuz re g sd a lern in g
ham m asiga n o w o t sotib olishi va uni sochib tashlab yuborishi 
m u m k in . Sening otang sh u n a q a qila oladim i?
— M a n a , m e n in g o t a m esa, — d e d i b ir y o z u v c h in i n g
qizchasi, — sening otan g , hozirgi dunyodagi h a m m a o ta la r 
haqida h am gazetaga yozishi m um kin. Oyim „ H a m m a otangdan 
q o ‘rqadi“ , 
deydi, axir gazeta uning aytganini qilar ekan-da.
Shu s o ‘zlardan s o ‘ng qizcha tak a b b u ro n a kekkaygancha 
turib oldi, uning kibr-havosiga g o ‘yo o lam torlik qilardi.
D e v o r o r q a s i d a k a m b a g ‘al b i r b o l a t u r g a n e d i, u q iy a
o c h i q t u r g a n e s h i k d a n a s ta g i n a m o ‘r a la b b o l a l a r g a q a r a d i . 
E s h ik n i o c h ib , t e n g q u r l a r i o ld ig a k e lish g a j u r ’at e t a o l m a s -
di. B u n d a y k a m b a g ‘al, b e c h o r a b o l a g a b a d a v la t, a s lz o d a
b o l a l a r d a v ra s ig a kirish y o ‘l b o ‘lsin? B o la b u g u n o s h p a z
x o t i n n i n g b u y r u g ‘iga k o ‘ra o s h x o n a d a q a r a s h i b y u r g a n e d i, 
y u m u s h n i t u g a t g a c h , b o l a g a q iy a o c h i q e s h i k d a n y a s a n i b -
t u s a n i b o lib , o ‘y i n - k u l g i q i la y o tg a n b o l a l a r n i t o m o s h a q i ­
l ish g a ru x sa t b e rild i. S h u n i n g o ‘zi h a m k a m b a g ‘al b o la
u c h u n k a t t a b a x t edi.
„ Q a n i e ndi m e n h a m s h u la rn in g o ‘rnida b o 4 s a m ! “ dedi 
o ‘z ic h a havasi kelib, biroq shu p a y td a u m a h m a d o n a l i k
qilayotgan q iz c h a la rn in g g a p - s o ‘zlarini eshitib qoldi. 
Bola 
u la r n in g g a p id a n o ‘sal b o ‘lib, u m id s iz lik k a tu s h is h i m u m ­
kin edi. N e g a d e s a n g iz , b u b o l a n i n g o t a - o n a s i d a o r t i q c h a
q o r a c h a q a h a m y o ‘q e d i - d a , g a z e ta g a o b u n a b o ‘lishiga 
k e lg a n d a , h e c h im k o n i y o ‘q edi. B u n d a y o d a m l a r g a z e ta
n a s h r e tis h n i loaqal xa yoliga k e ltira o la r m id i ? L e k in e n g
y o m o n i s h u n d a k i, o ta s in in g fam iliy asi, d e m a k , u n i n g o ‘z 
fam iliyasi h a m ,,s e n “ b ila n t a m o m b o ‘lardi! „ X u lla s , m e n -
d a n h e c h q a c h o n b i r o r d u r u s t o d a m chiqm aydi! — deb 
o ‘yladi k a m b a g ‘al bola. — M a n a baxtsizlik. 
Lekin m en in g
to m irim d a c h in a k a m toza q o n aylanyapti! Bu haq d a tortishib 
o ‘tirishga o ‘rin h a m y o ‘q!“
0 ‘sha kuni kec h q u ru n bolalar gurungida m a n a s hunday 
g a p -s o ‘zlar b o ‘lib o ‘tgan edi.
O ra d a n k o ‘p yillar o ‘tib ketdi, o ‘sha bolalar a llaqachon 
ulg'ayib, katta b o ‘lishdi.
Bu vaqtda o ‘sha s h a h ard a xazinalar liq t o ‘la bir uy paydo 
b o ‘ldi. H a m m a shu uyga kirishni, undagi m o ‘jizalarni to m o s h a
342

---

qilishni istardi, hatto bu yerga o ‘zga shaharlardan h a m o d a m la r 
kelishardi.
X o ‘s h , s a v d o g a r uyiga y ig ‘ilis h g a n o ks h a b o l a l a r d a n
q a y s in is i e n d i b u m e n i n g u y i m , d e r e k a n - a ?
B u n d a y
q a r a g a n d a „ F a l o n c h i a s lz o d a n ik i b o ‘lishi m u m k i n “ , d e b
aytish tu rg a n gap, lekin b u n d a y em as. H a , bu uy o 's h a
kuni k e c h q u r u n o s h x o n a d a x iz m a t qilib, e s h ik d a n m a h ­
m a d o n a lik qilayotgan bolalarga qarayotgan k a m b a g ‘al bolaniki! 
A n a o ‘s h a b o la n in g familiyasi ,,sen“ bilan t a m o m b o ‘lsa-da, 
lekin u n d a n o d a m chiqdi. M a s h h u r rassom T orv a ld se n n i kim 
ta n im a y d i, deysiz?
Boshqa bolalar-chi? N asl-nasabi, boylik va otasining o ‘tkir 
farosatini pesh qilib, gerdaygan bolalar e n d i kim b o l g a n
ekan? Albatta, b iro r kimsa b o l g a n i turgan gap. Axir ular 
h a m m a si bola ed i-d a , bolalarda sodda, s o f tu s h u n c h a , m ur- 
g ‘ak, o ‘tkir z e h n b o ‘ladi. 0 ‘sha kechki gurungdagi ularning 
fikr-xayoli, g a p -s o ‘zlari shu n c h ak i bir bolalik edi, xolos.
343

---