M. R. Usmanov Turizm geografiyasi udk 911. 3(575. 13)

 
 
 
 

---

47 
3.3. Ijtimoiy-demografik omillar 
 
Dunyo mamlakatlarida demografik jarayonlar (aholining 
tug‗ilishi, o‗limi, tabiiy ko‗payishi, aholi migrasiyasi kabilar) ham 
xalqaro turizm sohasining rivojlanishiga o‗z ta‘sirini ko‗rsatadi. Yer 
sharining turli davlatlarida, hududlarida va mintaqalarida aholi 
sonining ko‗payib borishi, ayniqsa shahar aholisi aglomeratsiya 
doirasining borgan sari kengayib borishi kishilarning dam olishi va 
sayyohlikka chiqishni taqazo qiladi. Shu borada turizmning 
rivojlanishiga ta‘sir etuvchi demografik omillarni quyidagicha 
ifodalash mumkin: 
- dunyo xalqlaridagi bir-biriga o‗xshashlik bo‗lish umumiy 
tomonlari, ularning qiziqishlari h.k; 
- ayrim malakaviy sohalaridagi kishilarning maxsus sayyohlik 
guruhda faol 
ishtirok etishning kuchayib borishi; 
- turizm tarkibidagi xotin-qizlar va yoshlar salmog‗ining ortib 
borishi; 
- xalqaro ahamiyatga ega bo‗lgan kurort va sanatoriyalar 
tarmog‗ining ko‗payib 
borishi, ularda davolanishga mail bo‗lgan kasallar sonining ortib 
borishi; 
- kishilarning atrof muhitga bo‗lgan qarashlari, tushunchalari va 
munosabatlarning o‗zgarib borishi h.k. 
Turizm rivojlanishiga, har bir davlatning ichki iqtisodiy 
imkoniyati, barcha iqtisodiyot tarmoqlarining integrasiyalashuvi 
muhim ahamiyatga ega. Bu o‗z navbatida aholini ishga doir 
harakatchanligini oshirib, xizmat turizmni rivojlantiradi. Odatda 
iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarda xalq ommasining turmush 
farovonlik darajasi bir muncha yuqori bo‗lganligi sababli, turizm 
harakati ommaviy tusga egadir. Ya‘ni buning asosiy sababi 
ishchilarning oylik ish haqi miqdori, ularning tatil paytida oladigan 
tatil pulining ko‗pligi, nafaqaxo‗rlarning nafaqa pulining yuqori 
bo‗lishi bilan xarakterlanadi. Ijtimoiy-demografik omillar o‗ziga xos 
xususiyatlarga ega. Turizm rivojlanishiga aholi sonining oshishi, 

---

48 
asosan 
shahar 
aholisining 
ko‗payishi 
ta‘sir 
ko‗rsatadi. 
Psixologlarning 
fikricha, 
shaharcha 
hayot 
shaklida, 
aqliy 
mehnatning ko‗pligi, o‗ta sanoatlashish, yovvoyi tabiatdan ayriligi 
shahar aholisini sayyohlikka intilishini kuchaytiradi. Undan tashqari 
aholi o‗rtasida o‗rtacha umr uzunligini oshishi va tug‗ilishning 
nisbatan 
pasayishi 
kuzatilmoqda. 
Shuning 
uchun 
turizm 
industriyasini tashkillashtirishda yuqoridagi holatlarni e‘tiborga 
olish lozim. Ya‘ni qo‗shimcha medisina xizmati, parxez ovqatlar, 
madaniy marosimlar, sayr qilishlarni oshirishga e‘tiborni qaratish 
muhim sanaladi. Yuqoridagi omillardan tashqari xalqaro turizmni 
rivojlanishiga tashqi va ichki omillar ta‘sir ko‗rsatadi. Yuqorida 
qayd qilingan barcha omillar turizmni shakllanishi va rivojlanishiga 
o‗z ta‘siriga ega. Shuning uchun bu omillarni tahlil qilish, ularning 
qaysi birlari asosiy ahamiyatga ega ekanligini aniqlab ish yuritish, 
o‗z navbatida turistik resurslardan samarali foydalanishimizga olib 
keladi.