|
Qonuniy nazoratni amalga oshirishda qonun chiqaruvchi hokimyat tomonidan
quyidagicha amalga oshlriladi.
A)KOHSîlttltslyaviy ta’minot
Hindiston konstitutslyasi qonuniy nazorat qilish uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Parlamentda kelib chiqadigan Moliyaviy xarajatlar va pul bilan bo’gliq xarajatlarni ko’rsatadigan 109 va 117- moddalarnl tominlanishiga oid va Ikkala palata tomonidan biror o’zgarlsh bilan yoki o’zgarishsiz xarajat tasdiqlanmasa bu xarajat Parlamentdan o’tdi deb xisoblanilmaydigan vaziyatni ko’rsatuvchi 108 va 109 —moddalarga oid bo’lgan hodisalarni 107- modda o’zida aks ettlradi. 109 —modda shtatlar kengashida tanishtirilmagan pul xarajatlarfni o’Zfda ifoda etadi. 112- moddada esa Prezident o’z navbatida haT moliya yillga masul bo’lfb mo’ljallangan Hindfstonnfng daromad va xarajatlari to’g’risidagi bayonet Parlamentga taqdim etadi. 113- moddaning har qismiga ko’ra xarajatlarga oid bo’lgan bashoratlar Parlamentda tan olinmaydi.
BlBudjet tasdfg’i
Prezedent moliya yiliga masul bo’lib, yillik Moliyaviy bayonet sifatida qaraladigan Hindiston davlatining oldingi yil uchun mo’ljallangan daromad va xarajatlar to’g’risidagl bayonotni tasdiqlashldan oldin Prezident taqdim qiladi. Parlament mahalliy puldan tashqari pullarni saqlaydi.
Umumiy muhokama davomida imtlyozli moblag’lar berishdagi talab ham muhokama qilinadl. Xarajatlar Parlament tomonidan o’zgartlrish kiritlsh yoki kirftishsiz tasdiqlanadi.
Xarajatlar Parlament tomonidan tasdlqlanmasa u kuchga klrmaydi. C)Audit tomonidan nazorat
Hindiston konstitutsiyasiga ko’ra nazoratchi va auditor Parlament tomonidan tayinlanadigan blrlashma va tashkilotlarning buxgalteriyasiga oid ishlar bilan shug’ullanadi. Parlament nazoratchi va auditorlarni burchlarl xizmat vaZifalariga oid 1971-yilda qabul qilingan yo’riqnomaga ko’ra chiqarildi. Unga 1976-yilda o’zgartirish va qo’shimchalar kiritiladi. Ushbu yo’riqnomaga ko’ra davlat darajasida audit oldidan buxgalteriyani ajratish hamda nazoratchi va auditorlarga xisobotlar tayyorlashda yangilliklar yaratishdan iborat bo'ldi.
^Makarand A.Paithankar. Public Budgeting theory and practice, CreateSpace USA, 2 01 6 . p . 2 5
Davlat moliyaviy nazoratiniamalgaoshiruvchiorganlar va ularningvazifalari.
O'zbekiston Respublikasi Hisob palatasi Davlat moliyaviy nazoratida quyidagilarni amalga oshiradi:
H makroiqtisodiy ko’rsatkichlarni, budjet-soliq va pul-kredit parametrlarini shakllantirish jarayonlarini, ularning qonun hujjatlari talablariga muvofıqligiga rioya etilishini tizimli o’rganish;
H budjet tizimi budjetlarining daromadlarini shakllantirish va mablag'lari sarflanishini umumiy, moddalar bo’yicha, tarmoqlar hamda hududlar kesimida nazorat qilish va tekshirish;
S davlat maqsadli dasturlari amalga oshirilishining to'1iqligi va samaradorligini baholash;
H O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining va O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining bank hisobvaraqlaridagi mablag'larining qonuniy shakllantirilganligini, maqsadli hamda samarali sarflanganligini nazorat qilish va tekshirish;
H O'zbekiston Respublikasining respublika budjeti va Qoraqalpog'iston Respublikasi budjeti, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy budjetlari o'rtasida maqbul nisbatga erishishga doir takliflarni tahlil qilish hamda baholash;
H davlat aktivlari shakllantirilishini, ulardan samarali va maqsadli foydalanilishini tekshirish;
S daromad keltiruvchi tarmoqlar korxonalari faoliyatini budjet tizimi budjetlariga qo'shimcha tushumlar zaxiralarini aniqlashga yo'naltiri1gan tarzda tahlil va nazorat qilish;
S O'zbekiston Respublikasining Tiklanish va taraqqiyot jamg’armasi, O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi Davlat ehtiyojlari uchun xarid qilinadigan qishloq xo’jaligi mahsulotlari uchun hisob-kitoblar jamg'armasi, Qishloqlarni qishloq xo'jalik texnikasi bilan ta'minlashni davlat tomonidan rag'batlantirish jamg'armasi va belgilangan tartibda tashkil etilgan boshqa jamg'armalarning mab1ag'1ari tushumi va daromadlarining shakllantirilishi, ularning mablag'1aridan maqsadli va samarali foydalanilishi yuzasidan tahlil va nazorat qilish;
S valyuta, eksport va import operatsiyalari o’tkazishning qonuniyligini, shuningdek budjet tizimi budjetlariga tovarlar (ishlar, xizmatlar) eksporti va importidan majburiy to'lovlar bo’yicha mablag'lar tushumini nazorat qilish;
S mamlakat oltin-valyuta zaxiralarining o’rni qayta to’ldirilishi va ular bilan amalga oshiriladigan operatsiyalar ustidan nazorat qilish;
S ichki va tashqi aktivlarni boshqarish bo'yicha hisobotlar va balans hisob-kitoblarini tahlil qilish, mab1ag'lar va oltin-valyuta zaxiralarini chet el banklariga va boshqa banklarga joylashtirish hamda qayta joylashtirishning asosli va samarali ekanligini nazorat qilish;
H davlat qarzini boshqarish samaradorligini tahlil qilish, unga o'z vaqtida xizmat ko’rsatilishi ustidan nazorat qilish, O'zbekiston Respublikasi nomidan yoki uning kafolati ostida jalb qilingan chet el kreditlari mablag'laridan samarali foydalanish masalalari bo'yicha predmetli tekshiruvlar tashkil etish;
H davlat mulki realizatsiya qilinishi bilan bog'1iq masalalarni tahlil qilish va ular bo'yicha nazoratni ta'minlash;
S budjet tizimi budjetlari mablag'laridan maqsadli va samarali foydalanilishi ustidan nazorat qilishga doir vazifalar moliya organlari, shu jumladan g'aznachilik bo’linmalari tomonidan bajarilishi samaradorligini tahlil qilish;
S davlat mulki ulushi bo’lgan korxonalarning moliya-xo’jalik faoliyatini dividendlar to’g’ri hisoblanishi va to’lanishi yuzasidan tekshirish.
Ichki nazorat quyidagi maqsadlarga erishish uchun amalga oshiriladi
-budjetning tasdiqlangan parametrlari (limitlar) doirasida ijro etilishiga doir ma'lumotlarni yig'ish tahlil qilish, hulosalar chiqarish;
-budjet tashkilotlari tomonidan amalga oshirilishi mumkin bo'lgan suuste'molchilik holatlari haqida o'z vaqtida ogohlantirish va oldini olish.
O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, Qoraqalpog'iston Respblikasi Moliya vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklarining moliya boshqarmalari, tumanlar va shaharlar hokimliklarining moliya bo’limlari o'z vakolatlari doirasida:
H quyi turuvchi moliya organlari tomonidan budjet to’g'risidagi qonun hujjatlari ijrosining ta'minlanishi ustidan;
H ijtimoiy nafaqalar va kam ta'minlangan oilalarga moddiy yordam tayinlanishi hamda o'z vaqtida to’lanishi ustidan;
S budjet tashkilotlari va budjet mablag'lari oluvchilar tomonidan smeta- shtat intizomiga rioya etilishining ta'minlanishi ustidan;
H aksiz solig'i to’g'ri hisoblanishi va o'z vaqtida to'lanishi ustidan;
S aksiz to'1anadigan ayrim turdagi tovarlarning aksiz markalari bilan to'liq tamg'alanishi va olingan aksiz markalari sonining ishlab chiqarilayotgan mahsulot hajmiga muvofiqligi ustidan;
H budjet tashkilotlari tomonidan budjet hisobini yuritish va moliyaviy hisobotni tuzishning, shuningdek quyi turuvchi hududiy moliya organlari tomonidan budjet hisobotini tuzishning to’g’riligi ustidan davlat moliyaviy nazoratini amalga oshiradi.
Hindiston hukumati moliya vazirligi mamlakatning moliyaviy va iqtisodiy masalalariga ma’sul hisoblanadi. U resurslar aylanishi va davlat xarajatlarini nazoratiga ham ma’sul hisoblanadi. Barcha hukumat vazirliklari ichida moliya vazirligi eng muhim organ hisoblanadi. Mustaqillikkacha bo’lgan davrda 1810- yilda alohida moliya departamenti Britanlya koloniyasi tomonidan tashkil qilingan. Uning bo’limlari uchta hisoblanib ular quyidagilar:
Do'stlaringiz bilan baham: |
