Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

 

 

 

 

---

 

 

527 

 

 

 

 

XULOSA 

Kompyuterizatsiyalash  davrining  boshlaridanoq  amerikalik  "Taym" 

jurnali  xazilsiz  quyidagilarni  yozgan  edi:  "Yozuv  stolida  ishlash  xavfsiz 

deb  fikrlanadi.  Xech  kim  birorta  yozuvni  yozish  uchun  kaska  kiymaydi, 

Qog’ozlarni  u  yerdan  bu  yerga  olish  uchun  Muhofaza  ko’zoynagini 

taqmaydi.  Lekin  ishchi  kuchi  sexlardan  korxona  bosh  qaruviga  qarab 

ko’chib  o’tmoqda,  utaxassislarning  fikricha,  xar  yerda  xoziru-nozir 

videoterminallar  millionlab  odamlarning  sog’lig’iga    yangi  xavf 

tug’dirayotir" Bu  yerda  gap displey  ekrani  oldida uzoq ishlash natijasida 

bosh  og’rig’i,  ko’z  charchashi,  yelkada  va  qo’l  bilaklarida  og’riqlar, 

xomilani  tashlash  xollari  xaqida  borayapti.  Ommabop  adabiyotlarda 

"Displeyda  ishlash  oson,  lekin  xavfli?",  "Makkor    yordamchi", 

"Komp’yuter – do’stmi yoki dushman?" kabi maqolalar paydo bo’ldi.  

Lekin  chet  ellardagi  kabi,  bizning  mamlakatimizdagi  ko’p  sonli 

kompyuterlardan  foydalanish  tajribasidan,  xamda  ushbu  qo’llanmada 

berilgan  ma`lumotlardan  bir  qator  inson  organizmiga  negativ  faktolar 

bilan  birga,  displey  ekrani  oldida  ishlash  chog’ida  berilgan  ko’rsatmalar, 

takliflar,  Muhofazalash  choralariga  amal  qilinsa,  insonning  ishlash 

qobiliyatini  ko’tarilishiga  va  sog’lig’i  saqlanishiga  yordam  beradi  degan 

xulosaga kelish mumkin. 

 Xozirgi  paytda  hisoblash  texnikasining  rivoji  juda  xam  ilgarilab 

ketdi,  xar  3-4  yilda  yangi,  yanada  sifatli  modellar  paydo  bo’lmoqda. 

Axborotni  aks  ettirish  uchun  yangi  texnologiyalar-  suyuq  kristal  va 

plazmali  monitorlar,  yangi  ichiga  Muhofazalash  qurilmasi  o’rnatilgan, 

ENT  yanada  takomillashgan,  yassi  va  "o’ta  yassi"  ekranli,  "to’la 

muhofaza"  sinfli,  modifikatsiyalangan  qurilmali  Muhofaza  filtrli, 

1600x1200  nuqtalari  yuqori  ko’rinish  qobiliyatli  monitorlar,  va  nixoyat 

ishchi joylari uchun ergonomik omillarga asosan ishlab chiqilgan maxsus 

uskunalar, "sichqoncha" turdagi manipulyatorlar va x.k. paydo bo’ldi.  

Ekranlar    1999  yili  planetamizda    112,7  mln  zamonaviy  talablarga 

javob  beradigan  kompyuterlar  ishlab  chiqarildi.  Yaqindagina  matbuotda 

bolalarga,  o’smirlarga  xamda  intensiv  mexnat  bilan  band  bo’luvchilarga 

eng  yangi  WaveTer  texnologiyasi  tatbiq  etilgan,  inson  uchun  eng  zararli 

hisoblangan 

ko’ndalang 

tarqaluvchi 

elektromagnit 

to’lqinlar 

minimumgacha  keltirilgan  "BELINEA"  monitorlarini  tavsiyasi  e`lon 

---

 

 

528 

qilindi. 

Butun  dunyo  o’rgimchak  uyasi  sanalmish  -  Internet  tarmog’i 

yaratilib,  1999  yil  boshida  214  mamlakatda  joylashgan  43  mln 

kompyuterlar ulandi. 

Deyarli  barcha  davlatlarda  faydalanuvchilarni  sog’lig’ini  va 

xavfsizligini  kafolatlovchi  xujjatlar  yaratildi,  lekin  eng  ommaviy  bo’lib, 

mashxur TSO va MPR II deb sanalmish Shvetsiyada yaratilgan standartlar 

hisoblanadi.  Me`yoriy  xujjatlar  sifatida  dinamik  rivojlanayotgan  TSO 

standarti to’g’risida qisqacha to’xtab o’tamiz. 

Monitor  ishlab  chiqaruvchilari  tomonidan  foydalanuvchi  sog’lig’i 

uchun yanada xavfsiz  bo’lgan sifatli  maxsulotlar ishlab chiqarishda TSO 

tavsiyanomalaridan foydalaniladi. 

 

TSO 

tavsiyanomalarining 

moxiyati 

nafaqat 

turli 

xildagi 

nurlanishlarning  yo’l  qo’yilgan  darajalarini  aniqlashdan,  balki 

lyuminoforni  yoritilganligining  intensivligi,  yorqinlik  zaxirasi,energiya 

sarfi,  shovqinlik  kabi  monitorning  maqbul  minimal  parametrlarini 

hisoblashdan iboratdir.   

 Agar  TSO  92  standarti  faqat  monitorlarga  va  elektr  va  magnit 

maydonini,  energiya  ta`minoti  tartibini,  yong’in  va  elektr  xavfsizligini 

xarakteristikalariga hisoblashga nisbatan qo’llansa ,TSO 95 butun shaxsiy 

kompyuterga,  ya`ni  monitoriga,  tizim  blokiga,  klaviaturaga,  ularning 

ergonomik  xossalari,  nurlanishlar  (elektr  va  magnit  maydoni,  shovqin  va 

issiqlik), energiya ta`minoti va ekologiyaga taalluqlidir. 

Yangi  TSO  99  TSO  95  nisbatan  quyidagi  soxalarga  yanada 

qattiqroq talablarni qo’yadi, ya`ni: ergonomika (foydalanishning fizikaviy, 

ko’rish  va  qulayligi),  energiya,  nurlanish  (elektr  va  magnit  maydoni), 

atrof-muhit va ekologiya, xamda yong’in va elektr xavfsizligi. 

Ekologik talablar o’z ichiga og’ir metallar, brominadlar, xlorinadlar, 

freonlar,  metallar  tarkibidagi  xlorlangan  moddalarning  mavjudligini 

kiritadi.  Xar  qanday  maxsulot  qayta  ishlanadigan  tarzda  tayyorlanib, 

ishlab  chiqaruchi  unday  foydalanish  siyosatini  kompaniya  faoliyat 

ko’rsatayotgan  xar  bir  davlatda  qo’llashi  zarur.  Xozirgi  paytda 

O’zbekistonda xali juda ko’p MPR II, TSO talablariga javob bermaydigan 

eski  hisoblash  texnikasi  ishlatilmoqda.  Ularda  ishlagandagi  xavfni 

kamaytirish  borasida  ushbu  qo’llanmada  xavfsizlik  choralari  va  ishlash 

qulayliklari ko’rib chiqildi. 

Agar  kompyuterlar  sertifikatlanib,  zamonaviy  talablarga  javob 

beradigan bo’lsa,bunday choralarga extiyoj bo’lmaydi. Xulosa qilib, shuni 

eslatib qo’yish darkorki, tayyorlanmagan foydalanuvchi qo’lida xatto ultra 

---

 

 

529 

zamonaviy kompyuter xam zararsiz o’yinchoq bo’lmaydi. Shuning uchun 

ushbu  "erkatoy  qora  qutidan"  foydalanganda  uncha  qiyin  bo’lmagan 

qoidalarga rioya qilinsa, u bilan muloqotda sog’lig’ingizga zarar keltirmay 

bir  jaxon  lazzat  va  foyda  olishingiz  mumkin.  Mazza  qilib  ishlashingizni 

tilab qolamiz! 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

530 

 

 

 

 

 

 

ILOVALAR 

1- ilova 

Termin 

Aniqlik 

1. Piksel' 

 

Eng  kichik  adreslanuvchi  tasvirlash 

elementi.Ko’pgina  rangli  displeylar 

uchun  eng  kichik  adreslanuvchi  xar 

qanday  rangni  tasvirlashga  qodir  

element 

2.Displey 

yorqinligi 

 

Nurlanish  yorqinligi bilan ekrandan 

qaytgan  yorqinligining  yig’indisi 

bo’lgan tasvir yorqinligi 

3.Nurlanish 

yorqinligi 

 

Negativ 

yoki 

pozitiv 

kontrastlilagidagi  fonning  yorqinligi 

kontrastliligi belgining yorqinligi 

4. Tasvirning 

Pozitiv 

kontrastligi 

Yorug’  fondagi  qora  belgilarni 

tasviri 

5. 

Tasvirning 

negativ 

kontrastligi 

Yorug’  belgilarni    qora  fondagi 

tasviri 

 

6.Tasvirni 

buzulishi 

 

Belgilarni  gorizontal  yoki  vertikal 

surilishi 

va 

ekranning 

ishchi 

maydonning 

to’rtburchaklik 

shaklidan o’zgarishi 

7. Yorqinlik 

profili 

Tasvirni  razvertka  chizig’i  bo’ylab 

yoki ko’ndalang tarqalishi 

8. Fazoviy 

 

Tasvir  yorqinligini  doimiy  oldindan 

o’ylanmagan o’zgarishi 

9. 

Vaqtinchalik 

barqa-rorsizlik 

(lipillash) 

Tasvir  bo’laklarini  yoki  belgini 

ekrandagi  joylashuvini  vaqti-vaqti 

bilan  doimiy  oldindan  o’ylanmagan 

o’zgarishi 

10.Belgi  konturini  Vertikal 

va 

gorizontal 

---

 

 

531 

chizig’ining eni 

yo’nalishlardagi  kontur  chizig’iga 

perpendikulyar ravishda olingan   50 

% yorqinlik profil chizig’ining eni 

 

 

   

                                                                                                     2 

ilova