Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

19.1.Hayot faoliyati xavfsizligi asoslarining asosiy tushuncha va 

ta’riflari 

 

Xavf

 -hayot faoliyati xavfsizligining markaziy tushunchasi bo'lib, u 

hodisa,  jarayon  va  obyektlarning  inson  sog'lig'iga  to'g'ridan-to'g'ri  yoki 

bilvosita  ma'lum  sharoitda  qay  darajada  zarar  yetkazish  qobiliyati 

tushuniladi, ya'ni ko'ngilsiz oqibatlarga olib keladi. 

Tahlilning maqsadiga ko'ra xavfni xarakterlovchi belgilarning sonini 

ko'payishi yoki kamayishi mumkin. HFX dagi xavfga berilgan yuqoridagi 

ta'rif  mavjud  bo'lgan  standart  tushunchalarni  (xavfli  va  zararli  ishlab 

chiqarish  omillari)  o'ziga  tortuvchi  hamda  faoliyatning  hamma  turlarini 

hisobga oluvchi juda salmoqli tushunchadir. 

Xavf  energiyaga  ega  bo'lgan  kimyoviy  yoki  biologik  aktiv  kompo-

nentlarni  o'zida  joylashtirgan  hamma  tizimlarni  hamda  inson  hayot 

faoliyati sharoitiga javob bermaydigan tavsiflarni o'zida saqlaydi. 

Taksonomiya 

-  bu  murakkab  hodisalar,  tushunchalar,  obyektlarni 

sinflashtirish  va  tizimlashtirish  haqidagi  fandir.  Taksonomiya  so'zi 

xavflarni  qonun  bo'yicha  joylashtirish  degan  ma'noni  beradi.  Xavf  ko'p 

belgilarga  ega  bo’lgan  murakkab  ierarhik  tushunchadir,  Faoliyat 

xavfsizligi  sohasida  ilmiy  bilimlarni  tashkil  qilishda  xavflarni 

taksonomiyalash muhim rol o'ynaydi va ularning tabiatini chuqur bilishga 

undaydi. 

Hozircha  xavflarning  yetarlicha  to'liq,  mukammal  taksonomiyasi 

yaratilmagan.  Bu  o'qituvchi  va  olimlar  oldida  kelgusida  juda  katta  ilmiy 

izlanishlar olib borishini ko'rsatadi. 

Nomenklatura

  -  ma'lum  belgilariga  ko'ra  tizimlashtirilgan  xavfli 

nom  va  so'zlar  ro'yxatidir.  Hozirgi  kunda  xavflarning  nomenklaturasini 

umumiy  holda  alfavit  tartibida  quyidagicha  keltiramiz:  Ajal,  alanga, 

alkogol,  buzilish,  vakuum,  vulkan,  vahima,  gaz,  gerbitsid,  dahshat,  dard, 

dinamik  zo'riqish,  yemirilish,  yomg'ir,  yong'in,  zahar,  zilzila,  ifloslanish. 

ichkilik kasalligi, kamchilik, kuyish, lat yemoq, loyqalanish, lazer nurlari, 

magni 

maydoni, 

femomaqaldiroq, 

meteoritlar, 

mikroorganizmlar, 

namlanish,  puPsatsiya,  pasayish,  radiatsiya,  rezonans,  sog'aymoq, 

saqlanish,  sirpanish,  tebranish,  tok  urishi,  toymoq,  uzilish,  urmoq, 

ultratovush,  hujum,  xavf,  .charchash,  shamol,  shovqin,  elektr  toki,  elektr 

maydoni, yaxmalak hamda yadro. 

 

Aniq  ilmiy  izlanishlar  olib  borilganda,  har  bir  alohida  obyektlar 

---

 

 

410 

uchun  (ishlab  chiqarish,  sexlar,  ish  joylari,  jarayonlar,  kasblar  va 

hokazo) xavflar nomenklaturasi tuziladi.