Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

Qor  bosish  va  qor  ko'chishlar.

  O'zbekiston  Respublikasi  hudu-

dida  birmuncha  tog'li  rayonlar  mavjudligini  aytib  o'tgan  edik.  Bu 

rayonlarda kuchli qor bo'ronlari bo'lib turadi. Hozirgi vaqtda temir yo'llar 

va  avtomobil  yo'llarini  Respublikamiz  viloyatlarini  bir-birlari  bilan 

aioqasini  mustahkamlash  va  yo'l  chiqimlarini  kamaytirish  maqsadida, 

yo'llarni  o'z  yerlarimiz  orqali  boshqa  davlatlar  hududini  kesmasdan 

o'tkazish chora-tadbirlari ko'rilmoqda. Bunda  ko'pgina yo'llar tog'lar osha 

o'tganligi sababli bu yo'llarni  qor bo'ronlari va qor ko'chkilaridan himoya 

qilish ehtiyoji tug'ilmoqda. 

Bunday  hollarda  avtomobil  va  temir  yo'llarida  xavfsizlikni 

---

 

 

316 

ta'minlash  ikki  usulda  olib  boriladi.  Birinchisi,  oldindan  tayyorgarlik 

ko'rilib  qor  bosishi  mumkin  bo'lgan  joylarga  qordan  to'sish  vositalari 

o'rnatiladi  va  ikkinchisi,  maxsus  qorni  vaqtida  tozalab  turish  xizmati 

tashkil  qilinadi.  Bunda  qor  kurashning  zamonaviy  usullaridan: 

traktorlardan,  avtomobillardan  va  boshqa  kuchliroq  vositalardan 

foydalaniladi. 

Qor  bo’ronlari  O'zbekiston  hududida  juda  katta  falokatlarga  olib 

keladigan  tabiiy  ofat  hisoblanmaydi.  Tog'lardagi  qor  ko'chish  hodisasi 

xavfliroq  ofat  hisoblanadi.  Qor  ko'chishi  asosan  tog'  yon  bag'rilarida 

qiyaliklar  45  va  undan  ortiq  bo'lgan  hollarda  qor  ko'p  yog'ishi  hisobiga 

cho'qqilarda  paydo  bo'lgan  qorning  pastga  qarab  siljishi  tik  qiyaliklarda 

juda dahshatli tus oladi, ya'ni yo'lidagi hamma qor to'plamlarini va uning 

ostida  bo'lgan  bo'shroq  holatda  bolgan  toshlarni  ham  ko'chirib  nihoyatda 

katta  hajmga  ega  bo'lgan  massa  sifatida  quyiga  qarab  harakatlana 

boshlaydi va uning harakat tezligi 90-100 km/soatni tashkil qiladi. Uning 

og'irligi  va  hajmi  kattalashib  ketganligi  sababli,  (ba'zi  bir  uncha  katta 

bo'lmagan  ko'chkilarning  hajmi  20  ming  m

3

  bo'lishi  aniqlangan,  hattoki 

Kavkazdagi  Ochapari  daryosi  vodiysida  hajmi  2500  ming  m

3

  hajmdagi 

ko'chki  bo'lganligi  qayd  qilingan),  yo'lida  uchragan  bar  qanday  narsani 

voyron qilib yuboradi. 

Ularga  qarshi  kurashda  ular  yo'liga  to'siqlar  qo'yishdan  tashqari 

qorning  ko'chki  hosil  qiluvchi  cho'qqilarda  ko'payib  ketmasligini 

ta'minlashga qaratilgan chora-tadbirlarni amalga oshirish kerak. Bunga o't 

ochar  qurollar,  masalan,  to'plar  yordamida  sun'iy  ko'chkilar  hosil  qilish 

yo'li bilan ko'chkini oldi olinadi.