Жаҳон жиноий хўжалиги

Жаҳон жиноий хўжалиги

И.ф.д., проф. Абулқосимов Ҳ.П.

режа

• 1. Индивидуал жиноятчилик хатти-ҳаракатларининг иқтисодий таҳлили.
• 2. Уюшган жиноятчилик иқтисодиёти: ташкилот иқтисодиёт назарияси ёндошуви 3. Жаҳон хўжалигининг жиноий “эгизаги”
• 4. Шимол ва Жанубнинг ўзаро муносабатларидаги жиноий глобал муаммолар
• 5. Шимол мамлакатлари ривожланишининг жиноий глобал муаммолари
• 6. Жаҳон хўжалигининг “кул ранг ҳудудлари” жиноий глобаллашувнинг натижаси сифатида

Индивидуал жиноятчилик хатти-ҳаракатларининг иқтисодий таҳлили.

• Неоинституционалистларнинг таъкидлашларича, жиноятчи ўзини моҳиятан қонунга меъёрида риоя қиладиган фуқаро сифатида тутади - ўзининг ихтиёридаги мавжуд инсон ва жисмоний капиталидан самаралироқ фойдаланишга уринади. «Шу тариқа, жиноятчи бўлишга қарор қилиш тош терувчи ёки дурадгор бўлишга, ёки иқтисодчи бўлишга қарор қилишдан фарқ қилмаслигини ҳисобга олиш мумкин, - деб ёзилади шарҳловчи мақолалардан бирида. Индивид ҳар бир муқобилларнинг соф харажатлари ва фойдаларини кўриб чиқади ва шу асосда ўз қарорини қабул қилади

• 1972 йилда америкалик иқтисодчи Майкл Сесновицнинг “Тажовузкорона ўғирликдан олинган даромад” номли кичик мақоласи чоп этилган. Унинг муаллифи Пенсильвания штатининг 1967 йил давомидаги криминологик статистикаси аниқ маълумотлари асосида бузғунчининг “касби” (бузғунчили ўғрилик, burglary – АҚШ да энг кенг тарқалган жиноят тури) қанчалик фойдали эканлигини аниқ баҳолашга ва шу орқали жиноятчилик фаолиятидан даромадлилик ҳисобининг умумназарий моделидан фойдаланишга аниқ мисол келтиришга уринди.
• Sesnowitz M. Returns to Burglary // The Economics of Crime. Cambridge (Mass.), 1980. C. 181 — 186. (Мазкур мақола биринчи марта қуйидаги нашрда чоп этилган: Western Economic Journal. 1972. Vol. 10. No. 4. P. 477-481.)

• Агар жиноятчининг соф даромади турли омилларга боғлиқлигини формула кўринишида ифодалашга ҳаракат қилинадиган бўлса, у қуйидаги кўринишга эга бўлади:
• R = (1-p)xS + p x (S-D) = S-pxD,
• Бу ерда R - бузғунчининг даромади (return);
• р - ўғри ушланиши ва жазоланиши мумкинлиги эҳтимоли (probability);
• S - ўғирланган нарса миқдори(stolen);
• D - бузғунчи жазоланиши натижасида кўриладиган йўқотишларнинг пулдаги (dollar) миқдори.

• М.Сесновицнинг ҳисоб-китоблари қуйидаги натижани берди: жиноятчиликдан соф қайтим ўртача миқдори тахминан 120 долларни ташкил этади: тажовузкорона ўғирлик учун жазоланиш эҳтимоли – тахминан 6%; ўртача 40 ойлик қамоқхона ҳукмидан кутилаётган йўқотишлар - тахминан 5300 доллар; демак, бузғунчининг кутилаётган даромади тахминан 200 долларни ташкил этади. Бошқача айтганда, жиноятчининг ўртача кутилаётган соф даромади манфий миқдор бўлиб чиқади.