Issn 2181-9580 toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

in
-
soch
in
va hakazo. Ana shu jarayon tufayli o‘rin-payt, jo‘nalish, chiqish kelishigidagi so‘zlar 
nisbatan keyingi davrlarda ham ravish so‘z turkumi boyligini to‘ldirib turadi: 
oldin
da
, orqa
da
, 
bir
ga
, bir
dan
 va hokazo. 
 
1
Hojiyev A. O‘zbek tili morfologiyasi, morfemikasi va so‘z yasalishining nazariy masalalari. – Toshkent, Fan 
nashriyoti, 2010. –B. 45. 
 
Turkiy tillarda mustaqil so‘zlardan son so‘z turkumi so‘z yasovchi qo‘shimchalar 
yordamida yasalish xususiyatiga ega bo‘lgan
 
Morfem 
tarkibli 
so‘z 
Shakliy qolip 
Grammatik qolip 
1
 
ikki 
ik+i=iki-ikki 
ot+son yasovchi qo‘shimcha=son 
2
 
yetti 
yet+i=yeti-yetti 
fe’l+son yasovchi qo‘shimcha=son 
3
 
sakson 
sekiz+o‘n=sekizo‘n-
sakson 
son+son=qo‘shma son 
4
 
to‘qson 
to‘qiz+o‘n=to‘qizo‘n-
to‘qson 
son +son=qo‘shma son 
 
 
Turkiy tilda shakl hosil qiluvchi morfemalar boshqa so‘z turkumiga transpozitsiya-
konversiya yo‘li bilan o‘tib, umumkategorial ma’nosini o‘zgartiradi. 
Morfem 
tarkibli 
so‘z 
Shakliy qolip 
Grammatik qolip 
1
 
Kabi 
kib+i=kibi-kabi 
ot+egalik qo‘shimchasi=ko‘makchi 
2
 
Bilan 
bir+la+n=birlan-
bilan 
son+birga ma’nosini beruvchi qo‘shimcha 
+jo‘nalish kelishigi =bog‘lovchi 
3
 
Uchun 
uch+un=uchun 
ot+maqsad ma’nosini beruvchi 
qo‘shimcha=ko‘makchi 
4
 
Ellik 
el+ig=elig-ellik 
ot + kichraytirish ma’nosini ifodalovchi 
qo‘shimcha=son 
243

---