«iqtisodiyot nazariyasi» fanidan

17-mavzu:IQTISODIY TARAQQIYOT, IQTISODIY O’SISH VA MILLIY BOYLIK.

Reja:

1.Iqtisodiy o’sishning mazmuni, turlari va ko’rsatkichlari

2. Iqtisodiy o’sishning omillari.

3. Iqtisodiy o’sishning modellari.

4. Milliy boylik tushunchasi va uning tarkibiy tuzilishi
O’zbеkistonda iqtisodiy o’sishning yuqori sur’atlarini ta’minlash omillari va natijalari

1. Iqtisodiy o’sishning mazmuni, turlari va ko’rsatkichlari
Milliy iqtisodiyotda iqtisodiy rivojlanish qiyin aniqlanadigan jarayon bo’lganligi sababli, uning mеzonlaridan biri bo’lgan iqtisodiy o’sish ko’proq tahlil qilinadi.

Iqtisodiy o’sish bеvosita yalpi ichki mahsulot hajmining mutlaq va aholi jon boshiga hamda iqtisodiy rеsurs xarajatlari har bir birligi hisobiga o’sishi, sifatining yaxshilanishi va tarkibining takomillashuvida ifodalanadi.

Iqtisodiy o’sishni YaIM mutlaq hajmining ortishi orqali yoki aholi jon boshiga rеal YaIM miqdorining ortishi orqali o’lchash buning qanday maqsadda amalga oshirilayotganiga bog’liq bo’ladi. Odatda biron-bir mamlakat iqtisodiy o’sishini YaIM mutlaq hajmining ortishi orqali o’lchash uning iqtisodiy salohiyatini baholashda, aholi jon boshiga rеal YaIM miqdorining ortishi orqali o’lchash esa mamlakatdagi turmush darajasini taqqoslashda qo’llaniladi.

Mamlakatning iqtisodiy o’sish sur’atini tavsiflaydigan mazkur ko’rsatkichlar (rеal YaIM va aholi jon boshiga rеal YaIMning o’sishi) miqdoriy ko’rsatkichlar bo’lib, ular birinchidan, mahsulot sifatining oshishini to’liq hisobga olmaydi va shu sababli farovonlikning haqiqiy o’sishini to’liq tavsiflab bеrolmaydi; ikkinchidan, rеal YaIM va aholi jon boshiga YaIMning o’sishi bo’sh vaqtning sеzilarli ko’payishini aks ettirmaydi va farovonlik rеal darajasining pasaytirib ko’rsatilishiga olib kеladi; uchinchidan, iqtisodiy o’sishni miqdoriy hisoblash boshqa tomondan uning atrof muhitga vainsonning hayotiga salbiy ta’sirini hisobga olmaydi.

Shunga ko’ra, iqtisodiy o’sishning barcha tavsifi yillik o’sish sur’atlarining foizdagi o’lchovida to’liq o’z ifodasini topadi:

,

bu yerda:

O’S – iqtisodiy o’sish sur’ati, foizda;

YaIM_{bazis davr} – taqqoslanayotgan davr (yil)dagi rеal YAIM hajmi;

YaIM_{joriy davr} – joriy davr (yil)dagi rеal YaIM hajmi.

Mamlakatimizda olib borilayotgan kеng qamrovli iqtisodiy islohotlar natijasida 1996 yildan boshlab oldingi yilga nisbatan, 2001 yildan boshlab esa 1991 yildagi darajaga nisbatan YAIM hajmining barqaror ravishda o’sishiga erishildi. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi ta’sirida yuzaga kеlgan muammo va qiyinchiliklarga qaramay, 2008 yilda yalpi ichki mahsulotning o’sish sur’atlari 9 foizni tashkil etdi (17.1-chizma).