Iqtisodiy statistika

2 -§. Aholi daromadlarining shakllanishi va uning tarkibi

A holining turm ush darajasi ko‘p jihatdan ularning ola- yotgan darom adlariga bog'liq bo‘lib, shaxsiy ehtiyojlarni qondirilish darajasini ifodalaydi.

Aholi daromadlari — m a’lum vaqt oralig'ida uy xo‘jaliklari tom onidan olingan pul va natural form adagi vosi- talar b o ‘lib, ular quyidagilarni o ‘z ichiga oladi:
— aholi barcha kategoriyalarning mehnat haqi;
— pensiya, nafaqa, stipendiyalar va boshqa ijtim oiy trans- fertlar;
— xususiy tadbirkorlik bilan shug‘ullanayotgan shaxslar darom adlari;
— kreditlar, xorij valutalarini sotishdan olingan d arom ad­
lar;
— m ulkdan olingan darom adlar (m asalan, qo'yilm alar, qim m atli qog‘ozlar b o ‘yicha foizlar, dividendlar va h.k.);
— qishloq xo‘jaligi m ahsulotlarini sotishdan olingan tu- shum lar va boshqalar.
Aholi darom adlari darajasini aniqlash va tarkibini o ‘rganish uchun qato r ko‘rsatkichlardan foydalaniladi.
Dj.Xiks ta ’lim otiga asosan, darom adlarni taqsim lashni har xil jarayonini aks ettiruvchi uy xo‘jaliklarining d arom ad­ lari ko‘rsatkichlari hisoblanadi: birlamchi darom adlar, ixtiy- ordagi darom adlar, tuzatish kiritilgan ixtiyordagi darom adlar.
Birlamchi daromad — har bir boquvchiga jo riy va o ‘zgarm as baholarda hisoblangan moddiy n e’m atlar ishlab chiqarishda bevosita qatnashib olingan darom adni bildiradi.
Bu ko‘rsatkich faqat ishlovchi uy xo‘jaligi a'zolariga nisbatan


www.ziyouz.com kutubxonasi

hisoblanadi va ular quyidagilarni o‘z ichiga oladi: m ehnat haqqi, aralash darom adlar, mulkdan olingan so f darom adlar, foyda va uy-joy egalari olgan unga tenglashtirilgan darom ad­ lar.
Joriy transfertlar qoldig‘iga tuzatish kiritilgan birlamchi darom adlar, uy xo‘jaliklari ixtiyoridagi daromadlarni tashkil etadi:
1 D = B D + a JT; bunda,
ID — ixtiyordagi darom adlar; BD — birlamchi darom adlar;
ДЛТ — uy xo'jaliklari joriy transfertlari qoldig‘i.
Joriy transfertlar qoldig'ini, tashqariga berilgan va tash- qaridan olingan darom adlarni hisobga olsak ixtiyordagi milliy daromad hosil bo‘ladi. Bu makroiqtisodiy ko‘rsatkichlardan, milliy darom ad ko‘rsatkichi kabi aholi turm ush darajasini va m am lakat iqtisodiyoti holatini kompleks tahlil qilishda foy- dalanish mumkin.