«informatika va axborot texnologiyalari»

Musbat sonlar
to‘g`ri, teskari va to‘lodiruvchi kodlarda bir xil – ikkilik sanoq 
sistemasida son qanday tasvirlansa, shunday holda har bir ikkilik raqam mos razryadlarda 
tasvirlanadi. Masalan
:
Manfiy sonlar to‘g`ri, teskari va to‘ldiruvchi kodlarda turlicha tasvirlanadilar
.
1. 
Тo‘g`ri kod
. Ishora razryadiga 1 raqami joylashtiriladi, sonning ikkilik raqamlari uchun 
ajratilgan razryadlari mos ravishda o‘sha sonning ikkilik sanoq sistemasidagi raqamalari 
joylashtiriladi. Masalan:
2. 
Тeskari kod
. Sonning ikkilik sanoq sistemasidagi har bir raqami mos ravishda teskari 
raqamga almashtiriladi, ya‘ni 1 – 0 ga, 0 esa 1 ga. Masalan:
3. 
Тo‘ldiruvchi kod
. Тeskari kodning kichik (o‘ng tomonda joylashgan) razryadiga 1 ni 
qo‘shish yo‘li bilan hosil qilinadi. Masalan:

---

32 
Kompyuterlarda arifmetik amallar 
qo‘shish amali
orqali bajariladi. Masalan, ayirish 
amalini bajarish uchun kamayuvchiga ayiriluvchining teskari yoki to‘ldiruvchi kodi 
qo‘shiladi
. 
Arifmetik-logik qurilmada shunday qilib, ayirish amali qo‘shish amali orqali bajariladi.
 
Kompyuter texnikasida 
haqiqiy sonlar
deb butun va kasr qismlaridan iborat sonlarga 
aytiladi. 
Ularni yozishda vergul o‘rniga nuqta yoziladi. Masalan 5 – butun son, 5.1 va 5.0 — 
haqiqiy sonlardir.
Katta diapazon oralig`idagi sonlarni (ya‘ni juda ham katta yoki juda ham kichik sonlarni) 
yozishda eksponensial formatdan foydalaniladi. Masalan, 1.25 o‘nli sonni ushbu formatda 
quyidagi tasvirlash mumkin:
1.25*10
0
= 0.125*10
1
= 0.0125*10
2
= ... , 
yoki:
12.5*10
–1
= 125.0*10
–2
= 1250.0*10
–3
= ... . 
q asosli sanoq sistemasidagi ixtiyoriy
 N
sonini 
N = M * q
p 
ko‘rinishda yozish mumkin, 
bunda 
M
sonning