Ilm sahroda do’st, hayot yo’llarida tayanch, yolg’izlik

   
i
   
ma’lum bo’lib
 
P
 
– aniqlash zarur bo’lsa, bu 

---

 
31 
paytda  matematik  diskontlash  usuliga  mirojat  qilinadi.  Diskontlash,  oshgan  qiymatni 
xisoblashga uxshab sodda va murakkab foizlarda olib boriladi. 
Odiy foizlarda boshlangich summani quyidagi formula bilan aniklaymiz: 
Pm 
=  
n
i
S

1
 
Bu erdan diskont summasi teng: 
D = S – P 
Misol
.  6  oydan  keyin  qarzdor  kreditorga  4  mln.  so’m  to’lashi  kerak.  Kredit  26% 
stavka bilan berilgan, berilgan kredit va diskont summasi aniqlansin. 
       Berilgan kredit summasi: 
P =




26
0
2
/
1
1
4000
 3539.8 ming so’m 
       
 Diskont summasi: 
D = 4000 – 3539.8 = 460.2 ming so’m 
 
Bank  (tijorat)  xisobi  metodi  matematik  metodga  teskaridir.  Matematik 
diskontlashda  ssudadan  foydalanilgani  uchun  olinadigan  foizlar  boshlangich  summadan 
xisoblansa,  bu  usulda  oshgan  qiymat  yoki  oxirgi  summadan  xisoblanadi.  Masalan, 
veksillar bo’yicha foiz ustamalari vekselning egasi uni  ushlovchiga kaytarib beriladigan 
summaga yoziladi. Oddatda veksellar bankda xisobga olinadi va ular vekselning xaqiqiy 
va to’lash kafolatini tan olib (avallashtirib) foiz belgilaydilar. Shu foizlar xisob yoki bank 
foizlari  deb aytiladi. Bankda xisobga olinmagan veksellar,  oddiy  tilxatdan  boshka  narsa 
emas. 
Hisob usuli bo’yicha boshlang’ich summa va diskont quyidagicha aniklanadi: 
P = S (1- nd) 
bu erda: n- ssuda muddati;  d- xisob stavkasi; 
Misol. 
100 000 so’mlik nominal qiymat bilan veksilberildi. To’lash muddatiga 15 
kun qolganda egasi uni bank xisobidan o’tkazdi, xisob stavkasi 20%. Bu erdan  
P = 100 (1-
тенг
сўмга
17
,
99
2
,
0
360
15
1









 
Diskot summasi :   
D = 100- 99.17= 0.83 ming so’m.
   
Yuqorida  amalga  oshirilgan  xisob  –  kitoblar  asosida  quyidagi  xulosalarga  kelish 
mumkin:  a)