Faollashtirish omili sifatida

www.pedagoglar.uz
22-son 4 –to’plam fevral 2022 
Sahifa: 348 
iqtidoriga yana shuni qoʻshimcha qilish mumkinki, u ―qor tepib yoʻl ochish‖ vaqtida 
sovuq qotgan askarlarini oʻzining shaxsiy jasorati bilan nafaqat ruhlantirishga balki, 
ularni soʻzsiz qoyil qoldirishga ham muvaffaq boʻlgan edi. Ya‘ni Dehli Universiteti 
proffesori Faruqiy oʻz rasmiy ma‘ruzasida qayd etgan voqeaga koʻra, ―Bobur 
atrofidagi sovuq qotgan sarbozlari koʻzi oldida yoʻl ustidagi suvi muzlagan koʻlga 
tushib choʻmilishga ahd qilgan va buni uddalagan‖.13 Shimoliy Hindistonda oʻz 
hukmronligini oʻrnatgan Bobur barcha viloyatlarga elchilar yuborib, quyidagilarni 
xabar qilgan. ―Kimdakim agar bizga kelib mulozamat qilsa, har tomonlama ra‘iyyat 
qilamiz, agar ular ichida ota-bobolarimizga xizmat qilgan kishilar boʻlsa katta 
mukofotga sazovor boʻladilar. Sohibqiron avlodidan boʻlgan har bir kishi bizning 
dargohimizga qaytib kelsinlar‖ ma‘nosida buyruq bergan va unda: ―Xudo bizga 
Hindiston mamlakatini ato qildi, kelsinlar, to bu davlatni birga suraylik‖ deyilgan. 
Koʻrinib turibdiki, Zahiriddin Muhammad Bobur oʻz ajdodlariga hamda ilm ahliga 
marhamatli va saxovatli hukmdor boʻlgan. Shuningdek, Boburning marhamatidan 
unga dushman nazari ila qarovchilar ham bebahra qolmagan. Shimoliy Hindistonda 
hukmronlik qilib turgan loʻdiylar hukmdori, Panipat jangidagi Boburning joniga qasd 
qilgan raqibi Ibrohim Loʻdiyning ota-onasiga qilgan saxovati haqida ―Boburnoma‖da 
shunday deyiladi: ―Ibrohimning otasiga yetti laklik pargana naqd inoyat boʻldi. 
Beklariga har qaysisiga parganalar berildi. Ibrohimning otasini bayrilari bila chaqirib, 
Agradan bir kuroʻh suv quyi yurt berildi‖6 Zahiriddin Muhammad Bobur bobokaloni 
A.Temur singari davlat ishlarida vujudga kelgan murakkab vaziyatlardan aqlli 
tadbirlar ila chiqib ketganligiga oʻsha davr manbalaridagi ayrim voqealar orqali 
guvoh boʻlamiz. Masalan, Panipat jangidan soʻng Hindistonning eng yirik, kuchli va 
tajribali rojalaridan Rano Sango bilan boʻlajak qonli urush oldidagi tahlikali vaziyat 
haqida Gulbadanbegimning ―Xumoyunnoma‖sida quyidagi voqea bayoni 
keltiriladi.―Sulton Ibrohim fathidan soʻng bir yil oʻtgach, Rano Hindiston tomondan 
hisobsiz askarlar bilan paydo boʻldi. Hind rojalari amirlarining rojalardan podshoh 
13
Nizomiddinov N.G.‘ Buyuk boburiylar tarixi T.: 2012. B. 233 

---