Fanning mohiyati

25. Ilmiy bilimlar, ularning o’ziga xos tomonlari.
Ma’lumki, inson olamni ikki xil yo‘l bilan o‘zlashtiradi va buuning moddiy hamda ma’naviy faoliyatida o‘z ifodasini topadi. Inson o‘z ehtiyojlari va manfaatlaridan kelib chiqqan holda olam, undagi narsa, hodisa, jarayonlarning mohiyatini, qonuniyatlarini anglashga intiladi. Bu bilishda o‘z ifodasini topadi. Bilish – insonning olamga faol munosabati, ijtimoiy – tarixiy amaliyot bilan boshlanadigan yangi bilimlarni hosil qilish, mukammallashtirish jarayoni. Bilish ikkik o‘rinishda – kundalik va ilmiy bilishda namoyon bo‘ladi. Ilmiy bilish – olamni chuqur, atroflicha bilish, uning qonuniyatlarini anglash jarayoni. Ilmiy bilish a) inson va insoniyat tomonidan qo‘lga kiritilgan ilmiy bilimlarni o‘zlashtirish; b) ilmiy bilimlarni hosil qilish. Bu – ilmiy izlanish (tadqiqot) ishlarini olib borish asosida yangi bilimlarni yaratish jarayoni hisoblanadi.
Biz “Ilmiy tadqiqot metodologiyasi” fani doirasida ilmiy bilimlar, ularning o‘ziga xos tomonlari, ilmiy bilimlarni hosil qilish jarayoni – ilmiy tadqiqot, uning mazmun-mohiyati, yangi bilimlarni qo‘lga kiritish yo‘llari, usullari bilan tanishamiz. Bilim – bilish jarayonining natijasi, inson tafakkurida aks etgan voqelik, kishilarning olam haqidagi ma’lumotlari. Fan dunyo, undagi narsa va xoddisalar xakidagi ob’ektiv ilmiy bilimlar tizimi xisoblanadi. Ilmiy bilimlarni tadkik etuvchi maxsus soxa –epistemiologiya. Ilmiy bilish (tadkikot, izlanish) natijasi — ilmiy bilim. Ilmiy bilimlar fan mazmunida uz ifodasini topadi. Fanning boshka ijtimoiy ong shakllaridan asosiy farki – undagi ilmiylik mezoni. Fan olamdagi narsa va xodisalarning ob’ektiv qonunlarini ochishni uz oldiga maksad kilib kuyadi. Ilmiy bilimlar tizimlilik xususiyatiga ega. Fan asoslangan, yaxlitlikni tashkil etuvchi ilmiy bilimlar tizimi. Ilmiy bilimlarni xosil kilish murakkab jarayon bulib, uning moxiyati ilmiy bilimlar dinamikasi (rivoji)da o’z ifodasini topadi. Ilmiy bilim - bilmaslikdan bilishga, no’mukammal bilimlardan mukammallik sari borishdan iborat uzliksiz tarzda jarayon xisoblanadi. Fan tarakkiyoti avvalgi ilmiy bilimlar asosida yangidan-yangi ilmiy bilimlarni kulga kiritishda namoyon buladi. Bilim xususiyatlari. Bilim turli sifatlarga ega bo'lishi mumkin. I.Ya.ning soʻzlariga koʻra. Lerner, V.M. Polonskiy va boshqalar, masalan: -izchillik, -umumiylik, -xabardorlik, moslashuvchanlik, samaradorlik, to'liqlik, kuch.
O'quv jarayonida olingan bilimlar o'quvchilarning ularning mohiyatiga turlicha chuqur kirib borishi bilan tavsiflanadi, bu esa, o'z navbatida, quyidagilar bilan bog'liq: hodisalarning ushbu sohasi bo'yicha erishilgan bilim darajasi; o'quv maqsadlari; tinglovchilarning individual xususiyatlari; ular allaqachon ega bo'lgan bilimlar zaxirasi; ularning aqliy rivojlanish darajasi; olingan bilimlarning tinglovchilarning yoshiga mosligi.
Bilimning chuqurligi va kengligi, voqelikning ma'lum bir sohasi ob'ektlari va hodisalarini qamrab olishning to'liqlik darajasi, ularning xususiyatlari, naqshlari, shuningdek, bilimlarning batafsillik darajasi. Uyushtirilgan maktabda ta’lim bilimlarning chuqurligi va kengligini aniq belgilashni, ularning ko‘lami va o‘ziga xos mazmunini belgilashni talab qiladi. Bilimning ongliligi, mazmunliligi, uning muayyan mazmun bilan to'yinganligi, talabalarning nafaqat nomlash va tavsiflash, balki o'rganilayotgan faktlarni tushuntirish, ularning o'zaro bog'liqligi va munosabatlarini ko'rsatish, o'zlashtirilgan qoidalarni asoslash, ulardan xulosa chiqarish - bularning barchasi. mazmunli bilimlarni rasmiylashtirilgan bilimlardan ajratadi. Harbiy oliy ta’lim muassasasida asosan bilimlarning to‘liqligi va mustahkamligi tashxis qilinadi, bilimning boshqa parametrlari esa ularning psixik rivojlanishiga ta’sirida ko‘pincha o‘qituvchi e’tiboridan chetda qoladi. Обученность курсанта включает также наличие отдельных разрозненных умений и навыков – как общеучебных (среди них приемы поиска учебной информации, отдельные приемы запоминания, хранения информации, работы с литературой и др.), так и частных (прикладные навыки технического обслуживания двигателя, компрессора, специального автомобиля va boshq.). Ularning diagnostikasi o'tmishdagi ta'lim natijalaridagi bo'shliqlarni ochib beradi. O'rganish, qoida tariqasida, yutuqlar sinovlari, oddiy testlar orqali aniqlanadi.