Ekspluatatsiyasi instituti irisbekova mavluda narinbayevna xalqaro logistik

Evropa Ittifoqining Sharqqa qarab kengayishi oqibatida sodir bo‗lgan 
o‗zgarishlarga alohida to‗xtalamiz:

---

72 

Logistikada mintaqalarning qo‗shilishi boshlangan. U yangi mintaqalarga 
tarqalishda davom etadi, biroq zamonaviy tendensiya saqlanadi – Evropadagi 
logistik korxonalar narxlar va o‗zlarining tijorat takliflarini yangi 
mamlakatlarning sharoitlariga moslashtiradi.

Savdoda distribyusiya tizimi o‗zgaradi. Evropa logistika tarmog‗i yangi 
mamlakatlarga ham tarqaladi. Yangi sotish yo‗llari va logistika markazlarini 
yaratishga qo‗shimcha investitsiyalar yo‗naltiriladi. Hozirgi kunda, masalan, 
O‗zbekistonda 
Evropadagi 
namunalar 
bo‗yicha 
logistika 
parklari 
yaratilmoqda, ular A klassdagi omborlarning talabini qoplaydi. Bunda 
yuklarni multimodal tashishlarni tutashtirish asosiy masala bo‗lib qolaveradi.

Temir yo‗llardagi o‗zgarishlar. Evropadagi temir yo‗llar tizimni boshqarish 
va sheriklar bilan kooperativ munosabatlarda etakchilikka intilishi lozim. 
yangi narx shakllantirish tizimlari hisobiga temir yo‗llarning o‗zgarishlarga 
reaksiya ko‗rsatish tezligi ortishi lozim.
3.3.LOGISTIKANING MOHIYATI VA MANBALARI, UNING 
RIVOJLANISH EVOLYUSIYASI 
Logistika
tushunchasi uzundan-uzoq tarixga ega, u o‗zining evolyusion 
ibtidosini Qadimgi Yunoniston va Rim Imperiyasi davrlaridan oladi. ―Logistika‖ 
atamasi etimologik (tilshunoslik) pozitsiyasidan logos (fikrlash), logismos 
(hisoblash, fikrlash, rejalashtirish), logo (o‗ylash, fikrlash), logistica (hisoblash 
san‘ati) kabi yunoncha ildizlarga ega. 
Aksariyat tadqiqotchilar shunday fikrga kelganlarki, ―logistika‖ so‗zining o‗zi 
Qadimgi Yunonistondan kelib chiqqan. Qadimgi yunonlar uchun logistika ―sanoq 
san‘ati‖ yoki ―hisoblash, fikrlash san‘ati‖ ni bildirgan, xo‗jalik faoliyati, savdo va 
moliyaviy faoliyatni nazorat qiladigan yuqori davlat arboblari esa logistlar deb 
atalgan. Arximedning guvohlik berishicha (taxminan eramizdan oldingi 287-212 
yillar) Qadimgi Yunonistonda 10 ta logist bo‗lgan [1, 11-bet]. 
―Logistika‖ atamasi Rim imperiyasida ham qo‗llanilishga ega bo‗lgan. Bu erda 
undan oziq-ovqatni taqsimlash qoidalari sifatida foydalanilgan, oziq-ovqatlarni 

---

73 
taqsimlash bilan shug‗ullanadigan davlat xizmatchilari esa ―logistlar‖ yoki 
―logistiklar‖ deb atalgan. 
Zamonaviy tadqiqotchilarning qayd qilishicha, ―logistika‖ atamasidan 
foydalanish inson faoliyatining asosan uchta sohasiga tegishli bo‗ladi: matematika, 
harbiy soha va iqtisodiyot.
 
Matematikada logistika antik davrlardayoq sof ―nazariy‖ matematikaga 
qarama-qarshilik sifatida hisoblash va geometrik o‗lchashlar san‘ati sifatida 
tushunilgan va matematik logikaning sinonimi bo‗lib hisoblangan. ―Logistika‖ 
atamasi ―matematik logika‖ ma‘nosida Leybnits tomonidan qo‗llanilgan, 
keyinchalik esa logistikani matematik logika sifatida tushunish 1904 yilda 
Jenevada bo‗lib o‗tgan faylasuflar kongressida mustahkamlangan. 
 
Logistika bevosita amaliy qiymatni undan harbiy sohada foydalanish (harbiy 
logistika ko‗rinishida) tufayli qabul qilgan. Vizantiya imperatori Donishmand Lev 
VI (865–912) davrida logistikaning vazifalari armiyani harbiy anjomlar bilan 
ta‘minlash, uning oziq-ovqatlarga bo‗lgan ehtiyojlarini o‗z vaqtida va to‗laqonli 
qanoatlantirish, har bir harbiy yurishga tayyorgarlik ko‗rishdan iborat deb 
hisoblangan. Vizantiya imperiyasi armiyasida maxsus lavozim – logist lavozimi 
bo‗lgan. 
Logistika bo‗yicha ilmiy ishlarning birinchi muallifi fransuz generali baron 
Antuan Anri Jomini (1779–1869) bo‗lgan deb hisoblanadi, u logistikani 
«qo‗shinlar harakatining amaliy san‘ati» sifatida ta‘riflagan va 1812 yilda 
Napoleon armiyasini qurol-yarog‗, o‗q-dori, oziq-ovqat, qo‗nalg‗a bilan 
ta‘minlashni rejalashtirishda bu fanni birinchi bo‗lib amaliyotda qo‗llagan. U 
logistika faqatgina tashishlarni emas, balki masalalarning anchagina keng doirasi – 
rejalashtirish, boshqarish va ta‘minot, qo‗shinlarning joylashish joyini aniqlash, 
shuningdek ko‗priklar va yo‗llar qurish va hokazolarni o‗z ichiga olishini 
ta‘kidlagan. 
Harbiy logistika va matematik logika