Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

33-rasm. Donxo ‘rlar (Brushidae) 
Donga katta zarar yetkazuvchi oila vakillaridan no‘xat donxo‘ri 
(Brushus risorum L), yasmiq donxo‘ri (Brushuslentis Frol) fasol donxo‘ri 
(Asanthossllides obtestus Sau) eng ko‘p tarqalgan. 
Qo’ng‘izlari va lichinkalari dondan tashqari o‘simlikni o‘sib turgan 
vaqtida ham kuchli ziyon yetkazadi. Donxo‘rlar asosan 
93

---

dukkakli donlarga zarar yetkazadi va bu donlar ekishga ham iste’molga 
ham yaroqsiz bo'lib qoladi. 
34-rasnu Kapalaklar (pardaqanotlilar Leridortera) 
Hozirgi kungacha don va don mahsulotlariga zarar yetkazuvchi 
kapalaklarning 80 mingdan ortiq turi aniqlangan. Kapalaklar ham 
qo‘ng‘izlar singari 4 ta rivojlanish bosqichini bosib o‘tadi (tuxum, 
lichinka, g‘umbak, yetuk hasharot). 
Kapalaklar quyidagi belgilari bilan qo‘ng‘izlardan farq qiladi: og‘iz 
apparati so‘ruvchi tipda shuning uchun ular donni yemaydi, shuningdek 
un va boshqa mahsulotlarni ham; qurtlar deb ataluv- chi lichinkalarida 
uch juflt ko‘krak oyoqdan tashqari, 2-4 juft qorin oyoqlari ham mavjud 
bo‘ladi. G‘umbak yopiq tipda. Asosiy zararni ularning lichinkalari 
keltirib chiqaradi. Don zaxirasi zararkunanda kapalaklarinin g tunlam, 
parvona va kuya kabi oilalari mavjud. Qu- yida ularning eng ko‘p 
tarqalgan turlari bilan tanishib chiqamiz. 
94

---

т
35-rasm. Don kuyasi. 
Don kuyasi (Sitotoda sevalella Oliv) kapalagi. Kichik o‘lchamda (6 -9 
mm) Qanoti yozilganda 11-19 mm.ga yetadi. 
Tanasi oq, qanotlari sarg‘ish-kulrang, uy kuyasiga juda o‘xshab 
ketadi. Mazkur kuya bug‘doy, arpa, makkajo'xori, grechixa, sholi, javdar 
va boshqa o‘simlik donlarini omborlarga ham ekin may- donida ham 
zararlaydi. Dunyo bo‘yicha juda ham zararli hasharot hisoblanadi. 
Uy parvonasi. (Rurolis farinalis L) Garchi uning nomi shunday 
atalsada don uyumida ham yaxshi rivojlana oladi. 
Kapalagi old qanotlarining o‘ziga xos rangi bilan ajralib turadi. 
Qanotining yuqori qismi mallarang - qo'ng‘ir tusda, o‘rta qismi to‘q sariq, 
bu ikki xil fonni oq yo‘l ajratib turadi. Qanoti yozilganda 15 - 28 mm, 
qurtlari dastlab qo‘ng‘ir keyinchalik oq tusda bo‘ladi.