Bob. Mahsulotining sifati nazorat qulish


 Mahsulot sifatini nazorat qilish usullari va mahsulot sifati



Download 0,69 Mb.
Pdf ko'rish
bet3/8
Sana26.09.2021
Hajmi0,69 Mb.
#186325
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
Xalimov Bunyodjon 60-17 Kurs ishi-converted

1.1.  Mahsulot sifatini nazorat qilish usullari va mahsulot sifati 

tushunchasi va sifat ko`rsatkichlarini o`rganish. 

Sifatini  baxolashni  manbasining  biri  sifatida  nazariy  xisob-kitoblar 

xizmat qiladi. Lekin xisob-kitob baxolanishi eksperimental tasdiqga ega 

bo`lishi kerak, chnui natijaviy ma`lumotlar va modellar yaqinlashtirilgan 

ma`lumotlar  xisoblanadi.  Mikrominiatyurizatsiyasi  rivojlanishi  va 

mahsulotlarni  murakkablashib  ketishi  bilan  adekvat  modellarni  yaratish 

muammo  bo`lib  bormoqda.  Bundan  kelib  chiqib  mahsulotlarni  sifatini 

xaqiqatdan  ma`lumotlarni  katta  qismi  ularning  parametrlarini  nazorat 

qilish  yo`li  bilan  va  barcha  bosqichlarni  sinash  bilan  olinadi,  ya`ni 

normativ-texnologik  xujjatlarni  loyixalashdan  boshlab  va  reklamatsiya 

taxlillari  bilan  tamomlanadi  va  tayyor  mahsulot  sifati  xaqiqatdan 

xulosalar 

iste`molchilar 

tomonidan 

yakunlanadi. 

Mahsulotga 

qo`yiladigan talabning kelib chiqish xolati bo`yicha echiladi. 1.1-rasmda 

mahsulotlarni  loyixalash,  ishlab  chiqarish  va  ekspluatatsiyasi  ketma-

ketligi tasvirlangan bo`lib, bu mahsulotlarni ishlab chiqarishda rasmdan 



 

ko`rinib turibdiki, mahsulotni siftini nazorat qilish quyidagi bosqichlarda 



amalga 

oshirilishi 

mumkin: 

loyixalash 

(mahsulotni 

barcha 


xususiyatlarini  ko`p  tomonlama  tadqiqi,  mahsulot  sifatini  belgilab 

beradi); 

mahsulotlar 

tayyorlanishida 

texnologik 

operatsiyalarni 

bajarilishi,  elektroradioelementlar  kirish  parametrlarini  nazorati  xam 

kiradi;  tayyor  mahsulotlarni  sinash  (mahsulotlarni  talab  qilinayotgan 

sifatga  attestatsiyalanishi);  ekspluatatsiya  (mahsulotni  NTX  talablariga 

mos  kelishi).  mahsulotning  “xayotiy”ssiklining  u  yoki  bu  bosqichida 

analiz  va  nazorat  o`tkazishsapvoli  (loyixalash,  ishlab  chiqarishga 

kirgizish, tayyorlash, ekspluatatsiya, remont, eksportga chiqarish, import 

kirgizish  va  x.k.).  Amaliyot  shuni  ko`rsatadiki,  mahsulotlarni  ishdan 

chiqishni  katta  qismi  mahsulotni  ishlab  chiqarishda  o`zlashtirilishida 

ro`y beradi. Katta xajmli ishlab chiqarishda va ekspluatatsiya jarayonida 

ishdan  chiqish  soni  keskin  kamayib  ketadi.  SHuning  uchun 

mahsulotlarni  loyixalanishidan  Mahsulotlarni  tayyorlash  davrida 

quyidagi  nazoratlar  farqlanadi:  tayyor  mahsulotlarni  yoki  yarim 

fabrikantlarni  nazorati  va  ularni  tayyorlanishini  texnologik  jarayonini 

(TJ) nazorati.  

Mahsulot yoki yarim fabrikantlar nazorati – bu mahsulot yoki yarim 

fabrikantlarni 

tayyorlanish 

davridagi 

nuqsonlarini 

aniqlashga 

yo`naltirilgan operatsiyalar yig`indisi. TJlarni nazorati ostida texnologik 

operatsiya yakunlangandan so`ng yoki bajarilish vaqtidagi jarayon yoki 

mahsulotni  operatsion  nazorati  tushuniladi.  Sinash  –  nazorat  shaklini 

asosi  sifatida  mahsulotlarni  sinash  nazorat  shaklini  asosi  sifatida 

deganda  mahsulotni  ishlab  turgan  vaqtidagi  turli  ta`sirlar  ostida 

mahsulotni sonli va sifat xarakteristikalarini eksperimental aniqlash 

Bunda 

sinalayotgan 



mahsulot, 

shuningdek 

ta`sirlar 

xam 


modellashtirilgan  bo`lishi  xam  mumkin.  Sinash  maqsadi  mahsulotlarni 

tayyorlash  va  loyixalash  etaplarida  turlicha  bo`lishi  mumkin.  Barcha 

mahsulotlarning  sinashning  asosiy  maqsadlariga  quyidagilarni  kiritish 

mumkin: yangi mahsulotlarni yaratishda optimal konstruktiv texnologik 

echimni  tanlash;  mahsulotni  kerakli  sifat  darajasiga  etkazish;  mahsulot 

sifatini  ishlab  chiarishga  etkazilgan  baxolash,  shuning  ishlab  chiqarish 

jarayonida  va  texnologik  xizmat  ko`rsatishda;  xalqaro  mahsulot 



 

almashinishda mahsulotning sifatini kafolatlash. Sinov - sifatini effektiv 



ravishda  oshirish  vositasi  kabi  xizmat  qiladi,  chunki  u  quyidagilarni 

aniqlashga  yordam  beradi:  ekspluatatsiya  sharoitida  yuklatilgan 

funksiyalarni  buzilishiga  olib  keluvchi  mahsulotlarni  tayyorlash 

texnologiyasining 

va 

konstruksiyasining 



kamchiliklari; 

ishlab 


chiqarishga 

ruxsat 


etilgan 

konstruksiya 

yoki 

qabul 


qilingan 

texnologiyadan  chetga  chiqish;  texnologik  nazoratda  mavjud  bo`lgan 

usullar  yordamida  aniqlab  bo`lmaydigan  konstruksiya  elementlarining 

elementlarning  va  materiallarining  tasodifiy  yashirilgan  nuqsonlar; 

mahsulotni 

loyixalanayotgan 

konstruktiv-texnologik 

variantlarni 

ishnchliliygi va sifatini oshirish rezervlari. Ishlab chiqarishda mahsulotni 

sinashlarni  natijalari  bo`yicha  loyixalovchi  shaxs  sifatini  sifatini  payib 

ketish  sababini  o`rnatadi.  Agar  ushbu  sababini  aniqlash  imkoni 

bo`lmasa,  mahsulotni  nazorat  qilish  vositalarini  va  usullarini  va  ularni 

tayyorlashning 

TJ 


takomillishtiriladi. 

Ishlab 


chiqarilayotgan 

mahsulotlarni sifatini oshirish uchun, ularning tayyorlanishini oxirgi TJ 

operatsiyasida  dastlabki  sinovlar  o`tkaziladi.,  ushbu  yondashuv 

yashirilgan  nuqsoni  mavjud  bo`lgan  mahsulotni  aniqlashga  yordam 

beradi.  Ushbu  sinovlarning  rejimlari  shunday  tanlanadiki  ichki  nuqsoni 

mavjud bo`lgan maxsuotlarni ishdan chiqishini ta`minlash kerak bo`ladi 

va  shu  vaqtning  o`zida  ichki  nuqsoni  bo`lmagan  mahsulotni  ichki 

resurslarini ishdan chiqarmasligi kerak.  

Bundan  dastlabki  sinovlarni  texnologik  trenirovka  (termotokli 

trenirovka,  elektro  trenirovka,  termsikllar  bilan  trenirovka  va  x.k.) 

deyiladi.  Sinov  o`tkazishning  usul  va  programmasi  mahsulotning 

konkret  turi  va  qo`llanilish  maqsadi,  shuningdek  eksplutsatatsiya 

shartlari  bo`yicha  aniqlanadi.  Ularning  natijalarini  sinashda  va 

baxolashda korxona, tashkilot va aloxida mansabdor shaxslar mahsulotni 

iste`molchisi,  sinovchisi,  tayyorlab  beruchisi  sifatida  namoyon  bo`ladi. 

Ular  orasida  normal  o`zaro  aloqalar  quyidagilar  ishlab  chiqilgan  bo`lsa 

amalga  oshishi  mumkin:  yagona  texnik  til  (terminalogiya,  sinov 

qurilmalari va usullarining sinflanishi); maxsus texnik xujjatlarni tarkibi 

va shakli (standartlar, usullar, dasturlar, grafiklar, xulosalar, protokollar 

va  x.k.);  sinash  uchun  qurilmalar  va  usullarga  umumiy  talablar;  sinov 




 

o`tkazish  tartibi;  korxonalarning  majburiyati  va  xuquqlarining  xolati. 



YUqorida  sanab  o`tilgan  barcha  tashkiliy  talablar  standartlashtirish 

ob`ektlari xisoblanadi. Barcha mahsulotlarga tegishli bo`lgan standart va 

uslubiyatlar  yagona  normativ  –  metodik  xujjatlar  majmuasini  barpo 

qiladi.  Ushbu  xujjatlar  eng  avvalo  tarmoqlar  darajasidagi  umum  davlat 

miqiyosida  loyixalanadi.  Mavjud  bo`lgan  korxona  va  sinov  o`tkazish 

texnologiyalari  mavjud  bo`lgan  quyidagilar  standartlanishi  kerak 

bo`ladi:  

1) mahsulot sinovlarining talablari;  

2) sinov o`tkazilish jarayoni;  

3) sinov usullari va qurilmalari;  

4) sinovni rejalashtirilishi.  

SHuni  ta`kidlash  kerakki,  mahsulot  tayyorlashni  TJ  va  loyixalash 

jarayonini nazorat qilish effektivligini oshirish tayyor mahsulotni sinash 

axamiyatini.Integral sxemalar va yarimo`tkazgichli mahsulotlar bazasida 

yaratilgan  zamonaviy  asboblar  fizik-texnologik  nuqtai  nazaridan 

murakkab struktura kabi nomoyon bo`ladi, ya`ni yarimo`tkazgichlardan, 

dielektriklardan,  metall  va  rezistiv  qatlam  yoki  plyonkalardan  tashkil 

topgan  bo`lib  ularda  modda  almashinish  jarayonlari  (diffuziya, 

elektrdiffuziya),  turli  metallarni  o`zaro  va  atrof  muxit  bilan  kimyoviy 

tasirlashuvlari  (oksidlanish  reaksiyalari,  almashinish,  qayta  tiklanish  va 

x.k.), kristallik strukturani o`zgarishi (kristallanish, kristalsizlanish) ro`y 

beradi.  SHu  vaqtning  o`zida  asbob  konstruksiyasining  detallarida 

issiqlik almashinish, magnit va elektr maydon paydo bo`lishi, plastik va 

qattiqdeformatsiyalar ro`y berish jarayonlari kechadi.  

Bu  jarayonlar  qaytuvchan  va  qaytmas  xarakterga  ega.  Agar 

mahsulotga  ta`sir  qilayotgan  ta`sirlarni  olib  tashlansa  uning 

parametrlari 

dastlabki 

parametrlarga 

qaytsa 


bunday 

jarayonni 

qaytuvchan jarayon deb nomlaymiz. Agar  mahsulotga ta`sir qilayotgan 

ta`sirlarni  olib  tashlagandan  so`ng  dastlabki  xolatga  qaytmasa,  bunday 

mahsulotning  fizik  strukturasida  qaytmas  jarayon  yuz  berganligini 

anglatadi.  Real  sharoitlarda  asboblarda  qaytuvchan  va  qaytmas 




 

jarayonlar  yuz  beradi.  SHu  vaqtning  o`zida  shuni  yodda  tutish  kerakki 



konstruksiya  detallarining  ayrimlarini  emirilishi  va  materiallarning 

eskirishi  natijasida  mahsulotning  ishchi  faoliyatini  yo`qotilishi 

nostabillik  yoki  degradatsiyaga  olib  keladi.  Eskirish  so`zining 

ma`nosida  –  mahsulotni  ekspluatatsiyasi,  tashilishi  va  saqlanishi 

jarayonida  material  xususiyatining  qaytmas  o`zgarish  jarayoniga 

aytiladi.  Eskirish  –  bu  asbob  elementlarini  bir  –  biri  bilan  ishqalanishi 

yoki elektr toki ta`siri ostida elementlarning maxsus buzilish ko`rinishi 

xisoblanadi.  




10 

 

Asboblar  konstruksiyasining  detallarida  va  elementlarning  fizik 



strukturasida  ro`y  berayotgan  o`zgarishlar  ta`siriga  bog`liq.  Ushbu 

ta`sirlar  tabiati  turlicha,  chunki  mahsulotni  ekspluatatsiya  sharoitlari 

xam turlicha bo`ladi. Ekspluatatsiya sharoimahsulottlariga ko`ra er usti, 

kemadagi  va  samalyotdagi,  shuningdek  qatoriga  kosmik  mahsulotlarga 

ajratishimiz  mumkin.  mahsulotlarning  stabil  ishlashi  ularning  turli 

ta`sirlarga  bardoshliligiga  xam  bog`liq.  Ta`sirlar  klassifikatsiyasi. 

Mahsulotlarga  ta`sir  qilayotgan  barcha  ta`sirlarni  tashqi  va  ichkilarga 

(2.1 


rasm) ajratishimiz mumkin. Tashqi ta`sirlar – mahsulotni ekspluatatsiya 

rejimiga  bog`liq  emas  va  mahsulotni  saqlash  sharoiti,  transportirovkasi 

va  ekspluatatsiyasi  bilan  aniqlanadi.tashqi  ta`sirlar  tabiiy  ta`sirlarga  va 

ob`ekt  ta`sirlariga  bo`linadi,  ularning  tarkibida  mahsulot  xaqida 

ma`lumot  mavjud  bo`ladi.  Tabiiy  ta`sirlar  deganda,  ob`ekt  joylashgan 

joydagi  atrof  muxit  xolati  sababi  bilan  kelib  chiqadigan  klimatik, 



11 

 

biologik,  kosmik  va  mexanik  ta`sirlar  yig`indisi  tushuniladi.  Mahsulot 



o`rnatilgan  ob`ekt  ta`siri,  uning  ishlashi  bilan  bog`liq.  Bunday 

ta`sirlarga  klimatik,  mexanik,  radiatsion  va  x.k.;  elektr  va  magnit 

maydonlar  kiradi.  Sanab  o`tilganlar  ichida  eng  muximi  mexanik  ta`sir 

xisoblanadi. Ichki ta`sirlar mahsulotni ishlash rejimi bilan aniqlanadiva 

yuklama  bilan  xarakterlanadi,  misol  uchun  mahsulotni  ishlashi  bilan 

bog`liq bo`lgan elektr va mexanik ta`sirlar.  

Mahsulotlar  zanjirlaridagi  elektr  signallarni  o`zgartirishi  va 

shakillantirishi  kerakligi  sababli  kelib  chiqadigan  elektr  yuklamalar 

mahsulotni eskirishiga olib keladigan issiqlik, elektr va elektr kimyoviy 

jarayonlarni uyg`otadi. Mexanik yuklamalar mahsulotlarda turli chiziqli 

kengayishga ega bo`lgan temperatura koeffitsientli materiallar birlashuvi 

bilan bog`liq. 

Sub`ektiv  faktorlar  mahsulotni  loyixalash,  ishlab  chiqarish  va 

ekspluatatsiya  etaplarida  odam  faoliyatini  xarakterlaydi.  Ushbu 

faktorlarning  ta`siri  loyixalash,  ishlab  chiqarish  va  ekspluatatsiya 

xatoliklari xisoblanadi, bu esa mahsulotda nuqson paydo bo`lishiga olib 

keladi.  Ushbu  nuqsonlarga  ob`ektiv  faktorlarning  ta`siri  natijasida 

mahsulotni ishchi faoliyati qisman yoki to`liq yo`qotiladi. Mahsulotning 

ishlash  faoliyatiga  ob`ektiv  va  sub`ektiv  faktorlarning  ta`siri  bir  – 

biridan  farq  qiladi.  Ob`ektiv  faktorlarning  ta`siri  natijasida  ularning 

soniy  qiymatiga  bog`liq.  SHunday  qilib  mahsulotni  ishdan  chiqishga 

olib keluvchi, mahsulot ichidagi fizik – kimyoviy jarayonlardir, tabiiyki 

ob`ektiv faktorlarning yuqori darajali ko`rsatgichida kechadi. Sub`ektiv 

faktorlarning  mavjudligi  sababli  loyixalanayotgan  mahsulotni  ob`ektiv 

faktorlari  ta`siri  barqarorligi  susayadi,  buning  natijasida  oxirgilarning 

chegaraviy  ruxsat  etilgan  qiymati  kamayadi,  bunda  mahsulotning 




12 

 

ishonchliligi  va  sifati  pasayadi.  Sub`ektiv  faktorlar  ta`sirining  negativ 



natijalari  loyixalovchi  va  yaxlit  mahsulot  tayyorlovchilardan  yashirin 

bo`ladi.  Ularni  aniqlash  uchun  mahsulotning  “hayot”iy  faoliyatining 

butunssiklida  turli  xil  nazorat  va  sinovlar  amalga  oshiriladi.  Klimatik 

ta`sirlar. Mahsulot ekspluatatsiyasi davrida klimatik ta`sirlarni tabiiy va 

sun`iylarga  ajratish  mumkin.  Tabiiy  klimatik  ta`sirlar  o`z  tarkibiga 

xaroratni,  namlikni,  shamolni,  atmosfera  bosimini  va  x.k.  larni  oluvchi 

ob  –  xavo  sharoitlaridan  aniqlanadi.  Sun`iy  klimatik  ta`sirlar 

mahsulotni  ishlash  natijasida  paydo  bo`ladi  va  yonida  joylashgan 

ob`ektlar  natijasida  vujudga  keladi.  Tabiiy  klimatik  faktorlarni 

shakillantirish.  Mahsulotga  texnik  sharoitni  tuzishda,  shuningdek  tabiiy 

klimatik ta`sirlarni uslubiyati va dasturini odatda iqlim deb nomlashadi.  

Uzoq  vaqt  davomida  er  yuzining  istalgan  qismidagi  o`rtacha 

klimatik  faktorlar  xisobga  olinadi.  Aniq  bir  xududda  iqlimni 

shakillanishi  radiatsion  jarayonlar,  atmosferassirkulyasiyasi,namlik 

almashinuvi  ta`siri  ostida  shakillanadi  va  Erning  issiqlik  va  suv 

balansini 

belgilaydi. 

Radiatsion 

jarayon 

quyosh 


energiyasi 

radiatsiyasining  sarflanishini  xisobga  oluvchi  R  radiatsion  balans 

taqsimlanishini  xarakterlaydi.  Radiatsion  balansning  tashkiliy  qismlari 

bo`lib  to`g`ridan  –  to`g`ri  (Q)  va  sochilgan  (q)  quyosh  radiatsiyasi 

xisoblanadi,  shuningdek  Erning  effektiv  nurlanishi  (E).  Erning  effektiv 

nurlanishi deganda – atmosfera va er yuzasi nurlanishlarining qarama – 

qarshi yo`nalganliklarining ayrimasi tushuniladi. Quyosh energiyasining  

son  bilan  xarakterlanadi,  “alьbedo”radiatsiyasini  qaytishini  tushishiga 

nisbati  deb nomlanadi va odatda protsentlarda ifodalanadi. “Alьbedo” er 

yuzasining fizik – geografik shart sharoitidan kelib chiqadi, ya`ni dengiz 

yaqinligi,  dengiz  oqimining  yo`nalganligi,  tog`  tizmalari,  xudud 

balandligidan  kelib  chiqadi  deyishimiz  mumkin.  -1)E.Radiatsion 

balans tenglamasi: R=(Q+q)*(a-1)E  



13 

 

Erning  aloxida  xududlarida  radiatsion  jarayonlarni  ko`p  sonli 



tadqiqotlari  asosida  radiatsion  balansni  ko`rsatib  beruvchi  jaxon  kartasi 

tuzilgan.  Xavo  ochiq  bo`lgan  quyoshli  kunda  radiatsiya  summasining 

qiymati  o`zgarmas  bo`lishi  xam  aniqlangan,  bu  xolat  asosan  xudud 

kengligi fasl bilan aniqlanadi.  

Atmosferassirkulyasiyasi  –  bu  xavo  massalarining  xarakatlanishi 

(tarkibida  issiqlik  va  namlik  bo`lgan  oqimlar),  shuningdek  turli  xavo 

massalari  orasida  yuzalar  ajralishini  yuzaga  kelishi  bilan  kechadigan 

ularning xususiyatlarini o`zgarishi. 

 Atmosferaningumumiyssirkulyasiyasining  asosiy  sababi  –  bu  er 

aylanishi va Er shari yuzasini Quyosh tomonidan bir xilda isitilmasligi. 

Bundan  tashqari,  atmosfera  umumiyssirkulyasiyasiga  Er  yuzasining 

landshaftini  o`zgarishi  xam  ta`sir  qiladi,  ya`ni  erdan  qaytgan  issiqlik 

oqimining doimiy ta`sir qiluvchi turbulent kuch keltirib chiqaradi. 

 


Download 0,69 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish