Nazorat savollari: 1. Chala tug’ilganlikning uchta belgisini sanang
2. Irinchi va ikkinchi bosqichda bo’lgan chala tug’ilgan bolalar parvarishida zarur bo’lgan mikroklimatik sharoitlar.
3. Chala tug’ilgan bolalarni ovqatlantirishni tashkil qilish.
4. Ovqatlantirishda qanday muammolar yuzaga kelishi mumkin.
5. Chala tug’ilgan chaqaloqni shifoxonadan chiqarilish uchun ko’rsatmalar.
6. Chala tug’ilgan bolalarni parvarishi uchun maslahatlar bering.
7. Muddatidan oldin tug’ishni oldini olish uchun qo’llaniladigan chora tadbirlar.
8. Muddatidan oldin tug’ilayotgan chaqaloq kutilayotgan oilalarda yuzaga
keladigan muammolar va ularni hal qilish yollari
15. NEONATAL DAVR SARIQLIKLARI Sariqlik sindromi bog’langan va bog’lanmagan bilirubinning qon va to’qimalarda to’planishi va natijada teri, shilliqqavatlar, skleraning sariq rangda bo’lishi bilan xarakterlanadi. Sariqlikning intensivligi bilirubin miqdoriga va qonda bog’lanmagan bilirubinning konsentrasiyasi ortishiga bog’liq, teri va shilliqqavatlar rangi och limon rangdan to’q sariq ranggacha bo’ladi. Bog’langan bilirubin miqdorining oshishi (kon'yugirlangan) terining sariq yoki sariq-yashil tusga kirishiga sabab bo’ladi. Birinchi navbatda sklera vaqattiq tanglay shilliq qavatlari sarg’ayadi, keyin teri sarg’ayadi. Yetuk tug’ilgan chaqaloqlarda bilirubin miqdori 75 - 85 mkmol/l, chala tug’ilganva gestasion yoshi muddatiga mos kam vaznli chaqaloqlarda bilirubin miqdori 95-105 mkmol/l bo’lganda sariqlik paydo bo’ladi.
Sariqlik 65 - 70% chaqaloqlarda hayotining birinchi havtasida yuzaga keladi, faqatgina 10% hollarda sariqlik patologik bo’lishi mumkin.
Sog’lom chaqaloqlarda bog’langan bilirubin fraksiyasi:
- bilirubin-monoglyukuronid (MGB) 20%;
- bilirubin-diklyukuronid (BDG) - 80%.
Ichakga o’tgan kon'yugasiyalangan bilirubinning ichak florasi ta'sirida rangsiz pigment urobilinogenga aylanadi va keyinchalik sterkobilinga aylanadi, sterkobilin najas orqali chiqadi. Chaqaloq hayotining birinchi kunida bu jarayon ichak sterilligi sababli buziladi. Bundan tashqari chaqaloqlar ichak devori b – glyukuronidaza fermenti bo’ladi, u bog’langan bilirubinni glyukuron parchalaydi va uni bog’lanmagan (kon'yugirlanmagan) bilirubinga aylantiradi, u ichakda so’rilib, qonga o’tadi.
Neonatal sariqlik tasnifi Chaqaloqlarda giperbilirubinemiyaning sabablari turlicha, Shunga asosan neonatal sariqlikning tasnifi ham turlichadir.
I. hamma sariqliklar fiziologik (chaqaloqlar sariqligining 90%) va patologikga (barcha sariqlikning 10%) bo’linadi.
II. Neonatal sariqliklar kelib chiqishiga ko’ra, nasliy va orttirilgan bo’ladi.
III. Laborator ko’rsatgichlarga ko’ra, neonatal sariqliklar ikki guruhga bo’linadi:
1. bog’lanmagan bilirubin ustunligi bilan kechuvchi giperbilirubinemiya;
2. bog’langan bilirubinning ustunligi bilankechuvchigiperbilirubinemiya.
IV. Patogenetik tasnifi:
Fiziologik sariqlik - chaqaloqtug’ilgandan 36 soatdan keyin paydo bo’ladi.
- yetuktug’ilganlarda bilirubin bola hayotining 3-4 kunlarida, chala tug’ilganlarda 5-7 kunlarida yuqoriga chiqadi.
- bilirubinning miqdori 12 mg/l (205 mkmol/l)
- bolaning klinik holati qoniqarli
- sariqlik yetuktug’ilganlarda hayotining 14 kunida, chala tug’ilganlarda 21 kunida yo’qoladi.
Agar bolada fiziologik sariqlik bo’lsa:
- Kramer shkalasi bo’yicha bilirubin miqdorini aniqlash.
- rasional ovqatlantirish.
- bolaga kunlik monitoring o’tkazish.
- bolani parvarishlash
- chaqaloqni uyiga jabob berish mumkin.
Patologik sariqlik: - sariqlik bola hayotining birinchi sutkasida va 7-chi sutkasidan keyin paydo bo’ladi.
- bog’langan bilirubin> 34 mkmol/l (2 mg/dl)
- bolaningahvoliog’ir bo’ladi.
- jigar va talog’i kattalashgan
- najasi rangsiz, peshobi qora rangda bo’ladi.
- sariqlik yetuk tug’ilganlarda > 14 kundan ko’p va chala tug’ilganlarda >21 kundan ko’p bo’ladi, cho’ziluvchan sariqlik deyiladi.
Agar bolada patologik sariqlik kuzatilsa:
- fototerapiyani boshlash zarur;
- qon zardobida bilirubinning umumiy miqdori va fraksiyasini aniqlash kerak;
