A. Q. Q a y im o V aholi yashash joylarini



Download 4,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet67/78
Sana18.01.2022
Hajmi4,73 Mb.
#386890
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   ...   78
Bog'liq
AHOLIYASHASHJOYLARINIKOKALAMZORLASHTIRISHPDF

37-rasm.
  Suv  bo‘ylaridagi majnuntol.
M ajnuntol  M esopotamiyada  tarqalgan.  Kavkazda  va  0 ‘rta 
Osiyo  respublikalarida  manzarali  o ‘simlik  sifatida  ariqlar,  hovuzlar 
bo‘yiga  ko‘p  ekiladi.  Shox-shabbasi  egilib  o ‘sganligidan  juda 
chiroylidir.  U ning  yana  bir  turi  Xitoydan  keltirilgan  matsudan 
tolidir.  Uning  barglari  to ‘q-yashil  rangda  bo‘lib,  shox-shabbasi 
pastga osilib o ‘sganligidan nihoyatda chiroyli.
Q O R A T E R A K  -  PO PU LU S  N IG R A
B o‘yi  30  m,  diametri  1,5  m,  shox-shabbasi  keng,  piram ida  va 
tuxumsimon  daraxt  bo‘lib,  tanasi  bitta  yoki  shoxlangan  bo‘ladi. 
P o‘stlog‘i  bo‘yiga yorilgan,  to ‘q  kul  rang.  Shoxlari  kul  yoki  novvoti 
rang.  Barglari  tuxum  yoki  deltasimon,  bo‘yi  3-5  sm,  eni  3,5  sm, 
o ‘tkir  uchli,  cheti  tishchali,  bargi  bandli,  bir  oz  tukli.  Novdasi 
yumaloq,  sariq,  pushti,  yashil,  bir  oz  kalta  tuklari  bor  yoki  tuksiz. 
Barg  kurtaklarining  bo‘yi  18  mm,  konus  shaklida,  uchli,  tuksiz. 
Novdasidagi  barglar  7,5  sm,  eni  7,2  sm,  ovalsimon-uchburchak 
shaklida,  deltasimon,  tubi  keng  ponasimon  yoki  tekis,  cheti 
tishchali.  Barg bandi 2,7-3,5  sm, bir oz tukli yoki tuksiz.
Y og‘ochi  oq,  o ‘zagi  qo‘ng‘ir  rangda,  yumshoq,  engil  bo‘lib, 
qiyshaymaydi,  yorilmaydi,  keyinchalik  qorayadi.  Shuning  uchun 
ham  u  qoraterak  deb  ataladi.  Y og‘ochida  sellyuloza  50%  ni  tashkil 
etadi.  0 ‘q  ildizi  sershox.  Suv  bosishiga  va  sovuqqa  chidamli.  Qora 
terakning  ko‘p  xili  bo‘lib,  ular barg  plastinkasining tuzilishiga ko‘ra 
bir-biridan  farq  qiladi.  Qoraterak  urug‘dan  hamda  qalamchadan 
yaxshi  ko‘payadi,  tez  o ‘sadi.  Kuchsiz  sho‘rtob  tuproqli  erlarda  o ‘sa 
oladi.
M IR Z A T E R A K  -P O P U L U S  PIR A M ID A L IS
Baland  bo‘yli  daraxt  bo‘lib,  bo‘yi  40  m,  diametri  1  m,  shox- 
shabbasi  piramidasimon  shaklda.  P o‘stlog‘i  bo‘yiga  yorilgan,  sariq- 
kul  rang.  Shoxlari  yumaloq,  yashil-kul  rang,  bargi  romb  shaklida 
boMib,  uchburchakka o ‘xshaydi.  Barg  bandi  2  sm uzunlikda,  tuksiz. 
Novdasi  yumaloq,  yashil,  yaltiroq,  tuksiz.  Bargining  bo‘yi  va eni  5- 
7
  sm,  keng  uchburchaksimon,  tubi  keng  ponasimon,  kalta,  o ‘tkir 
uchli, cheti tishchali, yuz tomoni yashil, orqasi och sariq.  Barg bandi 
3
  sm  keladi,  tuksiz,  erkak  gulli  kurtaklarining  bo‘yi 
12
  mm,  tor 
konussimon,  tuksiz.  Kuchalasining  bo‘yi  4-10  sm,  eni  0,8-0,9  sm, 
ko‘p gulli  (72 ta guli  bor), poyasi tuksiz.  Guli  1,5  m  li tuksiz bandda 
joylashadi. Y og‘ochi oq-sariq yoki  oq, yumshoq.
Bu  terak  urug‘dan  va  qalamchadan  yaxshi  ko‘payadi.  Tez 
o ‘sadi.  Sho‘rtob  tuproqli  erlarda  ham  o ‘sadi,  issiqqa  va  qurg‘oq- 
chilikka  chidamli.  Y og‘ochidan  qurilishda  keng  foydalaniladi.  Juda 
chiroyli daraxt.  Aholi yashaydigan joylarni  ko‘kalamzor-lashtirishda 
juda  katta  ahamiyatga  ega.  Qora  terak  kenja  tukumiga  yana 
0 ‘zbekiston  teragi  (P.usbekistanica),  tojikiston  teragi  (P.tadschi- 
kistanica),  deltasimon  terak  (P.deltoides),  angulat terak  (P.angulata) 
singari turiar kiradi.


38-rasm.
  Qora terak.
Q U SH JIY D A  -  E L E A G N U S A N G U ST IFO L IA
Balandligi 
8
  metrgacha  bo‘lgan  kichik  daraxt yoki  buta  boMib, 
M arkaziy  Osiyo va  Kavkaz daryo to ‘qaylarida keng tarqalgan asosiy 
daraxt  o ‘simligi  hisoblanadi.  Qushjiydani  tuproq  tanlamasligi,  sho‘r 
erlarda  o ‘sishga  moslashganligi  o ‘rmon  meliorasiyasida  qadrlanadi. 
Barglarini  manzarali  xususiyatiga  ko‘ra  ko‘kalamzor-lashtirishda 
keng foydalanish mumkin.  Sho‘rlangan erlarda ko‘p ekilmoqda.
Barglari  ellipssimon  yoki  lansetsimon  shaklda  5-8  sm 
uzunlikda,  yuqori  tomoni  yashil  rangda,  ostki  qismi  kumushsimon 
rangda.  Barglarini  yozib  boMgach  gullaydi.  Gullari  juda  xush- 
bo‘yligi  bilan  ajralib  turadi.  Gullari  qo‘n g‘iroqcha  ko‘rinishda  sariq 
rangda, barg qo‘ltig‘ida  1-3  donagacha boMadi.
M evalari  1,5  sm uzunlikgacha boMgan  donacha, unsimon shirin 
m eva  etiga  ega.  5-6  yoshdan  mevaga  kiradi.  Y og‘ochi  durad- 
gorchilikda  ishlatiladi.  Juda  chuqur  o ‘suvchi  ildiz  tizimini  vujudga 
keltiradi.  Dastlabki  hayot bosqichida tezroq  o ‘sib rivojlanadi,  kuchli 
sho‘rlangan  va toshloq tuproqlarda  5  yoshida 4  m  balandlikka etadi.
Issiqlikka,  qurg‘oqchilikka  chidamli,  eng  asosiysi  boshqa  daraxt 
turlari  o ‘sa  olmaydigan  sho‘rxok  tuproqlarda  bemalol  o ‘sadi. 
Urug‘dan,  qalamchalar  orqali  ko‘paytiriladi,  to ‘nkasidan  bachkilar 
hosil qilib tez o ‘sadi, 60-80 yilgacha yashaydi.
NON JIY D A  -  EL EA G N U S  O R IE N T A L IS
Ushbu  jiyda  areali  Pomir-Oloy,  Kavkaz  tog‘i  hududlarini 
qamrab  olgan,  500  m  dan  baland  tog‘  yonbag‘irlarida  ko‘plab 
o ‘sadi.  7-8  m balandlikkacha rivojlanuvchi  daraxt,  daraxt tanasi  to ‘q 
jigarrang,  barglari  lansetsimon  shaklda  oq  g ‘ubor  bilan  qoplangan. 
Non  jiyda  0 ‘zbekistonning  deyarli  barcha  viloyatlarida  aholi 
tomonidan  ko‘plab  o ‘stiriladi,  ayniqsa  uning  sho‘rlangan  va  sizot 
suvlari  tuproq  yuzasiga  yaqin joylarda  o ‘suvchi  ekotiplari  o ‘rmon- 
meliorasiyasi  uchun  katta  ahamiyatga  egadir.  Uzoq  o ‘tmishda jiyda 
mevasi  mahalliy  aholining  asosiy  oziq-ovqat  mahsulotlaridan  biri 
hisoblangan,  mevasi  quritilgan  holda  qish-bahor  mavsumida 
iste’mol  qilingan.  Jiyda  ko‘kalam-zorlashtirishda  keng  qo'llaniladi, 
uning  kumushsimon  barglari  va  xushbo‘y  gullari,  sariq  mevalari 
manzarali  xususiyatlar  hisoblanadi.  M ay  oyi  boshlarida  gullaydi 
sentyabr-i

Download 4,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   ...   78




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish