A. N. Samadov, O. S. Jumanov

Paypoq  buyumlariga  alohida  talablar  qo„yiladi,  chunki  ular 
chiroyli  tashqi  ko„rinishga  ega  bo„lib  qolmasdan,  balki  oyoqqa 
yopishib turishi. yaxshi turg„un shaklga ega bo„lishi va yuvilgandan 
so„ng-  shaklini  yo„qotmasligi  kerak.  Bu  buyumlar  yuqori  gigiyenik 
xususiyatlarga ega bo„lishi lozim. 
Pestitsidlar-  tabiatda  o„simlik  zararkunandalarining  68  ming 
turi ma‟lum. Shular tufayli har yili qishloq xo„jaligi mahsulotlarining 
25%  nobud  bo„ladi.  O„zbekistonda  pestitsidlar  (lot.  «yuqumli 
kasalliklarni  tarqatuvchi  mikroblarni  o„ldirish»)  «Farg„onaazot» 
birlashmasi va Navoiy elektr kimyo zavodida ishlab chiqariladi. 

---

313 
 
Pishloq  yangi,  qaymog„i  olinmagan  yoki  me‟yorlashtirilgan 
sigir, shuningdek, qo„y va echki suti yoki ular aralashmasidan ishlab 
chiqariladi.  Sut  shirdon  fermenti  yoki  sut  achituvchi  achitqi 
yordamida  uyutiladi.  Olingan  quyuqlik  (kale)  zardobini  ajratish 
uchun yanchiladi, shakl beriladi, presslanadi, tuzlanadi, keyin esa 15 
-  30  kundan  12  oygacha  etiltiriladi.  Etilish  davrida  xom  ashyo 
achiydi, bunda gaz ajralib chiqib, pishloqda ko„zchalar hosil bo„ladi. 
Achigandan  keyin  yaxshi  pishib  etilishi  uchun  pishloq  erto„lalarda 
saqlanadi.  Bu  davrda  pishloq  oqsilida  katta  o„zgarishlar  riy  beradi. 
Natijada pishloqda o„ziga xos yoqimli ta‟m, xushbo„y hid, bir xildagi 
sariq  rang  paydo  bo„ladi.  Tayyor  pishloqlar  qurib  ketish  va 
buzilishdan saqlash uchun parafinlanadi.  
Plastmassa  -  plastik  (yunon.  qayishqoq)  va  massa  (lot. 
Yumaloqlangan  narsa)  so„zlarining  birikmasidan  tashkil  topgan. 
batta,  bu  so„z  shartli  tushunchaga  ega.  Birinchi  kashf  qilingan 
plastmassalar bostm va qizdirish natijasida muayyan shaklga aylanib, 
sovigandan  keyin  tashqi  muhit  ta‟sirida  ilgarigi  holatiga  qaylolmas 
edi.  Keyinchalik  issiqlik  ta‟sirida  qayta  ishlanadigan  plastmassalar 
ham  ixtiro  qilingan.  Jahonda birinchi  bo„lib  plastmassa  -  selluloidni 
1856- yili ingliz kimyogari Aleksandr Parkes ixtiro qilgan. 
Poliamidlar.  Aminokarbon  kislotalarini  polikondensatsiya 
qilish  yo„li  bilan  olinib,  boshqa  plastmassalardan  pishiqligi  va 
chirishga  chidamliligi  bilan  farq  qiladi.  Yonadi,  ammo  alangadan 
tashqari chiqarilsa o„chadi. Issiqligida ip bo„lib cho„ziladi. 
Polietilen 
dunyo 
bo„yicha 
ishlab 
chiqarilayotgan 
plastmassalarning 23%ni tashkil qiladi. Rangi sadafsimon oq, ushlab 
ko„rganda  oq  mumni  (parafinni)  eslatadi.  Yoqqanda  tomchilab  erib 
yonadi.  Issiqligida  ipga  o„xshash  cho„ziladi.  Yonayotganda 
alangasining ostki qismi ko„k rangda bo„ladi. 

---

314 
 
Polimerizatsiya  deb,  to„yinmagan  past  molekulali  organik 
moddalardan  to„yingan  yuqori  molekulali  organik  moddalar  olish 
jarayoniga aytiladi. Polimerizatsion plastmassalar tarkibiga qarab olti 
guruhga 
bo„linadi: 
poliolifenlar, 
polivinilxlorid, 
polistirol, 
polimetilmetakrilat, teflon va SFD plastmassasi.