16 м a V z u agrar munosabatlar: ijara haqi va renta

Agrar munosabatlar: ijara haqi va renta 
 
.
305 
Narx qo’llab quvatlanishi tizimining tanqidi
15
 
Narx qo’llab quvatlanishining tanqidi tang ravishda og’ir bo’ldi.
Alomatlar, sabab emas. Qishloq xo’jaligi narxlarini qo’llab quvatlash 
strategiyasi qishloq xo’jaligi muammolarini sabablarini emas alomatlari davolash 
uchun ishlab chiqilgan edi. Uzoq muddatli qishloq xo’jaligidagi muammolarning 
ildiz sababi qishloq xo’jaligi va qolgan iqtisod orasida manbalarning notog’ri 
taqsimlanganligidir. Tarixdan bu muammo ko’pgina fermerlar uchun bir edi. Bu 
notog’ri taqsimlanishning natijasi nisbatan past qishloq xo’jaligi narxlari va past 
daromadi edi. Lekin narx va daromad qo’llab quvatlanishi odamlarni boshqa 
qishloq xo’jaligiga oid bo’lmagan ishlarga ketmay qishloq xo’jaligida qolishga 
jalb qildi. Ya`ni, narx va daromadga yo’naltirilgan qishloq xo’jaligi dasturlari 
uzoq muddatli qishloq xo’jaligi muammolarini hal etish uchun kerak bo’lgan 
manbalarning qayta taqsimlanishini sekinlashtirdi.
Xato subsidiyalar. Narx qo’llab quvatlanishi tizimi bushel o’lchov tizimiga 
asoslangani uchun subsidiyalarga eng kam ehtiyoj xis qilgan fermerlarga foyda 
keltirdi. Agar qishloq xo’jaligi siyosatining maqsadi past xo’jalik daromadini 
ko’tarish bo’lsa, bunga binoan federal yordam dasturlarining har biri birinchi 
o’rinda eng kam daromadga ega fermerlarga qaratilgan bo’lishi kerak edi. Lekin 
kambag’al va kam maxsulot ishlab chiqaruvchi fermer narx qo’llab 
quvatlanishidan foyda olish uchun yetarli darajada maxsulot ishlab chiqarmaydi 
va uni bozorda sotmaydi. Buning o’rniga katta rivojlanayotgan fermer sezilarli 
ishlab chiqarish xisobiga foydani oladi. Xissa kapitallari asosida to’g’ridan to’g’ri 
qiyanalayotgan fermerlarga berilishi blvosita narx qo’llab quvatlashlar orqali 
katta rivojlanayotgan fermerlarni qo’llab quvatlashdan ko’ra afzalroq. Undanam 
yaxshirog’i iqtisodchilarning fikri bo’yicha bu qishloq xo’jaligidan boshqa 
ko’proq talabgir bo’lgan yo‘nalishlarga o’tmoqchi bo’lgan fermerlarni qo’llab 
quvatlash va o’rgatish bo’ladi.
Shu masala bilan bog’liq tushuncha bu yer qiymati. Narx qo’llab quvatlash 
tizimining narx va daromadga foydasi xo’jalik yerlari qiymatini oshirdi. Unumni 
qiymatliroq qilib narx qo’llab quvatlash yerning o’zini qiymatliroq qildi. Bu yerni 
ijaraga oluvchi fermerdan ko’ra yerga egalik qiluvchi fermerga ko’proq foyda 
keltirdi. Fermerlar 40 foizga yaqin yerlarni asosan yaxshi ta’minlangan qishloq 
xo’jaligiga oid bo’lmagan yer egalaridan ijaraga olishgan. Shunday qilib narx 
qo’llab quvatlashi faol darajada qishloq xo’jaligiga jalb etilmagan odamlar uchun 
subsidiya bo’lib qoldi.
Siyosiy qarama-qarshiliklar. Qishloq xo’jaligi siyosatida ko’p maqsadlar 
bo’lganligi sababli bu odatda qarama qarshiliklarga olib kelgan. Ko’pgina 
subsidiyali tadqiqotlar qishloq xo’jaligi maxsuldorligini va qishloq xo’jaligi 
15
Campbell R. McConnell, Stanley L. Brue
Economics 

---